Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi

 
 
To’lov balansi va unga ta’sir etuvchi omillar 
To‘lov balansi nazariyasiga asosan valyuta kursi valyutaga 
bo‘lgan yalpi talab va yalpi taklif kesishish nuqtasida yuzaga keladi. Valyutaga 
bo‘lgan yalpi talab rezident va norezidentlar uchun minimum maqsadda, ya’ni 
import tovarlarini sotib olish uchun va xorijiy aktivlarni qo‘lga kiritish uchun kerak 
bo‘ladi. Muvozanatli valyuta kursi darajasini aniqlash uchun joriy va kelajakdagi 
mamlakatlararo kapital oqimini to‘g‘ri bashorat qila olish kerak. Valyuta bo‘lgan 
talab tovar va xizmatlar importiga teng bo‘ladi yoki unga yaqinlashadi, valyuta 
3 – savol
 

---

Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi
 
.
579 
Parij konferensiyasida qabul qilingan tizimi 
asosiy qoidalar 

pul birliklarining oltin tarkibini belgilash va 
qat’iy ta’minlash 

oltin jahon puli vazifasini bajarishi 

banknotalar oltinga erkin almashtirilishi 

valyutalar kursi moneta paritetining «oltin 
punktlari» doirasida tebranishi 

to‘lov balansi defitsiti oltin bilan qoplanishi 
mumkin 

rezerv valyuta – Angliya funt sterlingi 
 
taklifi esa - eksportga. Shuning uchun eksport va import hajmi o‘zgarishini bilish, 
valyuta kursi dinamikasini taxminiy bilish uchun asos bo‘ladi.
Barcha mamlakatlar zamonaviy jahon xo’jaligining ishtirokchilari bo’lib 
hisoblanadi. Alohida mamla-katlarning jahon xo’jaligiga integratsiyalashganlik 
darajasi turlicha bo’lib hisoblanadi. Mamlakatning hamkorlari bilan tashqi 
iqtisodiy aloqala-ri, milliy iqtisodiyotlarni jahon xo’jaligiga birlashtiradi-gan 
Xalqaro iqtisodiy aloqa-lardan 
iborat. 
Iqtisodiy 
muno-
sabatlardan tashqari mamla-
katlar o’rtasida pul to’lovlari 
va tushumlarini vujudga kelti-
ruvchi siyosiy, harbiy, mada-
niy 
hamda 
boshqa 
munosabatlar ham mavjud. 
Mamlakatning 
ko’p 
qirrali xalqaro munosabatlari 
uning xalqaro operatsiyalari 
balans 
hisobvarag’ida o’z 
aksini topadi. Ushbu balans 
an`ana bo’yicha to’lov balansi 
deb ataladi. To’lov balansi - bu, xalqaro operatsiyalarning balans hisob-varaqidir. 
ya`ni, bu mamlakatning tovarlar, xizmatlar, kapitallar olib kirish va olib chiqish 
ko’rsatkichlarini nisbati shaklidagi xalqaro xo’jalik aloqalari komplek-sining 
qiymat ifodasidir. Xalqaro operatsiyalarning balans hisob-varaqi mamlakat tashqi 
iqtisodiy operatsiyalarining ko’lamlari, tarkibi va xarakterini qiymat jihatidan 
miqdoriy hamda sifat ifodasidir. Amaliyotda odat sifatida "to’lov balansi" 
atamasidan foydalanish, barcha operatsiyalar bo’yicha valyuta oqimlarining 
ko’rsatkichlarini esa to’lov va tushumlar sifatida belgilash qabul qilingan. 
Matbuotda chop etilayotgan to’lov balanslari nafaqat amalga oshirilgan yoki 
ma`lum bir sanaga ijro etilishi kerak bo’lgan to’lov va tushumlarni balki xalqaro 
talablar hamda majburiyatlar bo’yicha ko’rsatkichlarni ham qamrab oladi. 
To’lov balanslarining zamonaviy jadvallari barcha qimmatliklarni mamlakat-
lararo harakati haqida etarli ma`lumotlarga ega. Bunda majburiyatlarning joriy 
davrda to’lanmaydigan va kelgusi davrga o’tkazilib yuboriladigan qismi kapital 
yoki kreditlar harakatini aks ettiruvchi to’lov balansi moddalariga kiritiladi. 
So’nggi paytlarda to’lov balansiga qo’shimcha sifatida mamlakatlararo qimmat-
liklar harakati to’g’risidagi ma`lumotga ega mamlakatning xalqaro aktivlar va 
passivlar balansi tuziladi. Ushbu balans mamlakatning zahira toifasidagi xalqaro 
moliyaviy holatini aks ettiradi va mamlakat jahon xo’jaligiga integratsiya-
lashuvining qanday bosqichida (pog’onasida) turganligini ko’rsatadi. Mazkur 
balansda ushbu davrga mamlakat tomonidan taqdim etilgan va olingan kreditlar, 
investitsiyalar, boshqa moliyaviy aktivlar qiymatining nisbati aks etadi. Ayrim 
davlatlarda olingan resurslar hajmi xorijdagi aktivlariga nisbatan katta. Boshqa 

---