Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi

Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi
 
.
603 
valyuta kursi rejimi amal qilishi kerak. Bunga misol tariqasida valyuta kursi rejimi 
boshqariladigan suzib yuruvchi yoki haqiqatda belgilangan bo‘lgan va joriy 
operatsiyalar bo‘yicha cheklovlar yo‘q, lekin kapital harakati bo‘yicha hozirgacha 
cheklovlar mavjud bo‘lgan Xitoy valyuta siyosatini ko‘rib chiqdik. Xitoydagi 
valyuta siyosatiga asosan mamlakatga investitsiyalarning kirib kelishiga to‘siqlar 
yo‘q, lekin mamlakatdan investitsiyalarni olib chiqib ketish qiyin hisoblanadi. 
Xitoy valyuta siyosatining rivojlangan mamlakatlarning o‘tish davridagi 
siyosatiga o‘xshamasligi unga iqtisodiy o‘sish sohasida katta natijalar berdi. Shuni 
alohida ta’kidlab o‘tishimiz kerakki O’zbekistonda olib borilayotgan valyuta 
siyosati ham Xitoy valyuta siyosatiga o‘xshab ketadi va bu mamlakatning 
tajribasidan foydalanish biz uchun muhim hisoblanadi. 
Oxirgi 20 yilda Xitoy va O’zbekistondagi iqtisodiy rivojlanish siyosatini 
o‘xshash tomonlarini taxlil qilish natijasida quyidagilarni ta’kidlashimiz mumkin. 
Birinchidan, Xitoy tajribasi shuni ko‘rsatdiki davlat va iqtisodiyotni markazdan 
turib boshqarish tizimi bozor munosabatlarini rivojlantirishda jiddiy muammolarni 
tug‘dirmaydi. Iqtisodiyotni ma’muriy-rejali usullar va bozor mexanizmi orqali 
boshqarish orqali ijobiy natijalarga erishish mumkin.
Ikkinchidan, O’zbekistonda erishilayotgan yuqori iqtisodiy o‘sish 
ko‘rsatkichlari Prezidentimiz tomonidan tanlangan bozor iqtisodiyotiga 
bosqichma-bosqich o‘tish tamoyilining natijasidir. Xitoy ham bozor iqtisodiyotiga 
bosqichma bosqich o‘tish orqali jahon bozorlarini o‘zida ishlab chiqarilgan arzon 
mahsulotlar bilan to‘ldirib bordi. 
Albatta O’zbekistonning ham Xitoy kabi dunyo bozorlarini tovarlari bilan 
egallash imkoniyatlari yetarli. Bunga Xitoy va O’zbekistonda olib borilayotgan 
iqtisodiy siyosatning o‘xshashligi va ikki mamlakatda ham ishchi kuchi 
resurslarining arzonligini misol qilishimiz mumkin. Hukumatimiz tomonidan olib 
borilayotgan oqilona iqtisodiy siyosat, ya’ni mamlakatning ilmiy salohiyatini 
ko‘tarish va ishlab chiqarishni moderinizatsiyalashgan texnologiyalar bilan 
qurollantirish milliy mahsulotlarimiz raqobatbardoshligini oshirmoqda. Bunda biz 
uzoq yillar davomida yuqori iqtisodiy o‘sish ko‘rsatkichlariga erishib kelayotgan 
Xitoy tajribasini o‘rganishimiz muhim hisoblanadi. 
Bundan 
tashqari, xorijiy valyutaga bo‘lgan talab va taklifni 
muvozanatlashtirish va barqaror iqtisodiy o‘sishga erishish maqsadida 
ekportyorlarga xorijiy valyutani davlatga sotish majburiyati xom ashyo eksporti 
uchun 70 % va tayyor mahsulot eksporti uchun 30 % qilib belgilash maqsadga 
muofiq deb hisoblaymiz. 
Muhokama uchun savollar: 
1.
Jahon valyuta tizimi evolyutsiyasi bosqichlarini ko`rsatib bering. 
2.
Valyuta kursiga ta`sir etuvchi omillarni qaysi? 
3.
Aktiv va passiv to‘lov balansi nima? 
4.
Valyuta siyosatining zaruriyati nima bilan izohlanadi?