Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi

Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi
 
.
600 
Yuanga investorlar va savdo hamkorlarining qiziqishi sezilarli darajada 
kamayadi va ular jahon bozorlaridagi o‘rnini yo‘qotishi mumkin. Mamlakatda 
ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy vaziyat barqarorligini ta’minlash uchun almashinuv 
kursini koridor chegarasida ushlab turish juda muhim hisoblanadi. Yuan 
almashinuv kursi barqarorligini ta’minlash zarurligini asoslovchi dalillarni davom 
ettirish mumkin. Lekin shu bilan bir qatorda XXR valyuta siyosatiga bir qator 
omillar ta’sir qilmoqda va ularga ma’muriy usullar orqali qarshi chiqish tobora 
qiyinlashmoqda. 
1997 yildagi Osiyodagi moliyaviy inqiroroz davrida XXR belgilangan 
almashinuv kursini ushlab turishga erishdi. Bu o‘z navbatida Janubiy Sharqiy 
Osiyo mamlakatlari bozorlarida moliyaviy holatning barqarorlashishiga hissa 
qo‘shdi. Xitoyda hukumatning bu chora tadbirlarini ushbu hududdagi iqtisodiy 
vaziyatning barqarorlashishiga katta hissa qo‘shgan voqea deb hozirgi kunda ham 
ta’kidlab kelishmoqda. Lekin hozirgi kunda ushbu hududdagi mamlakatlar valyuta 
bozorlaridagi vaziyat butunlay o‘zgargan. Osiyodagi moliyaviy inqiroz belgilangan 
valyuta kursi rejimini ichki moliyaviy bozorni boshqarish holati yomon va kapital 
harakatini shoshilinch liberallashtirish bilan birga olib borilsa xavfli ekanligini 
ko‘rsatdi. 
Hozirgi kunda Xitoy tashqi iqtisodiy ekspansionistik siyosatni amalga 
oshirmoqda. Uning maqsadi – milliy ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun jahon 
bozorlaridagi resurslardan oqilona foydalanish va eksportni ko‘paytirish evaziga 
mamlakatni dunyodagi eng qudratli davlatga aylantirish hisoblanadi. Bu maqsadga 
erishish uchun yuan kursini kam miqdorda devalvatsiyalash yoki uni belgilangan 
kurs doirasida ushlab turish kerak. Shuning uchun siyosiy nuqtai nazardan yuan 
kursining har qanday o‘zgarishi nomaqbul hisoblanadi. 
Xitoy iqtisodiyoti yuqori sur’atlarda rivojlanmoqda. 2010 yil Xitoyda real 
iqtisodiy o‘sish sur’ati 10,11%ga teng bo‘ldi, bu ko‘rsatkich uning asosiy savdo 
hamkorlari bo‘lgan – AQSh, Yaponiya va qo‘shni mamlakatlar ko‘rsatkichidan 
ancha yuqori bo‘lganligi sababli yuan kursi ko‘tarilishi kerakligini mutaxasislar 
ta’kidlab 
kelishmoqda. 
Hozir 
Xitoy 
va 
AQSh 
o‘rtasidagi 
asosiy 
kelishmovchiliklardan biri yuanning amerika dollariga nisbatan almashinuv kursi 
borasidagi qarashlarning farqlanishi hisoblanadi. Amerikaliklar xitoy milliy 
valyutasi almashinuv kursi sezilarli darajada pasaytirilgan va bu XXR bilan yuzaga 
kelayotgan katta miqdordagi savdo defitsitiga sabab bo‘layotganini 
ta’kidlashmoqda. Yevroittifoq ham shunday da’vo bilan chiqmoqda. 
Shunga qaramay xitoy hukumati yuan almashinuv kursi borasidagi islohatlar 
bosqichma-bosqich amalga oshirilayotganini ta’kidlashmoqda. Hozirda yuan 
kursini Xitoy hukumati nazorat qilmoqda. Xitoy valyuta kursi borasidagi 
kelishmovchiliklarga va ularga o‘tkazilayotgan bosimga javoban yuan kursini 
kelajakda 3-5%ga ko‘tarishini ta’kidladi va Xitoy Banki AQShda yuanni erkin 
sotish va sotib olishni boshladi. 
O’z navbatida Xitoy ham AQSh olib borayotgan monetar siyosatni 
qoralamoqda. Bu haqda Xitoy prezidenti Xu Dzintao Vashingtonga qilgan rasmiy 

---