Beton tarkibini taxminiy xisoblash

1– LABORATORIYA ISHI.
BETON QORISHMASINING YoYILUVCHANLIGINI ANIQLASH.
BETON TARKIBINI TAXMINIY XISOBLASH


Kam tsement sarflab O’zRST talabini qoniqtiradigan betonqorishmasini tayyorlash uchun, avvalo uning tarkibini to’g’ri hisoblash zarur.Buning uchun beton tarkibini tashkil qiluvchi ashyolarning sifatiga qarabuni tanlash va miqdorini aniqlash kerak.
Beton tarkibini hisoblash uchun loyihada beton konstruktsiyalari vaqorishmaning xossalari (bikrligi, quyuqlik darajasi va h.k.) batafsilko’rsatilgan bo’lishi kerak. Beton tarkibini hisoblash uchun aniqlanadiganformula va jadvallarda to’ldirgichlarning bir jinsliligi, ular tarkibida mustahkamligi har xil bo’lgan jinslarning borligi e’tiborga olinmagan.SHu sababli, beton tarkibini hisoblagandan keyin, tajribaxona sharoitidaqorishma tayyorlab, uning markasi tekshirib ko’riladi. Agar namunaning 28kundan keyingi mustahkamligi loyiha talabini qoniqtirsa, u holda betonqorishmasining mazkur tarkibi qurilishga tavsiya etiladi.
Beton tarkibini hisoblashda ishlatiladigan ashyolarning xossalari tajribaxonada quruq holatda aniqlanadi.
Agar betonga qo’shilmalar qo’shish kerak bo’lsa, u holda qo’shilmatsementning maydalik darajasiga mos qilib tuyiladi va qorishmaga suvqo’shishdan avval aralashtiriladi. Beton uchun muvofiq bo’lgan qo’shilmamikdori tajribaxonada aniqlanadi.
Beton tarkibini hisoblash usullari ko’p. Bu usullarni tanlashda 1m³beton uchun tsement sarfi, uning mustahkamligi va chidamliligiga katta e’tibor beriladi. SHular ichida eng tejamli bo’lgan usul tanlanadi.
B.G.Skramtaevning chuqur tekshirishlari natijasida ishlab chiqilgan absolyut hajmlar usuli beton tarkibini hisoblashda eng qulay va aniq usul hisoblanadi.
Beton tarkibini hisoblash 1m³ beton uchun sarflanadigan tsement (TS); suv(S), kum (K,) va yirik to’ldirgich (SH) larning massalarini aniqlashdaniborat. Tanlanayotgan beton tarkibi absolyut zich deb faraz qilinib, undagiashyolarning hajmi absolyut holatda aniqlanadi. Keyin hisoblangantarkibga asoslanib, qorishma tayyorlanadi va uning quyuqlik darajasi vaqulay joylanuvchanligi tekshirib ko’riladi.
Beton markasiga mos bo’lgan suv tsement (S/TS) nisbatiprof.B.G.Skramtaev taklif etgan formula yordamida aniqlaniladi.
S/TS = A₁∙R_ts (R_b - 0,5∙A₁∙R_u)
bunda: R_b - betonning 28 kundan keyingi mustahkamligi; R_ts -portlandtsementning markasi; A va A₁ - to’ldirgichlarning sifatiga bog’liqbo’lgan koeffitsientlar, yuqori sifatli to’ldirgich uchun A=0,65, oddiyto’ldirgichlar uchun A=0,6.
Binobarin, S/TS nisbati aniqlangach, suv miqdori 7-ilovadan topiladi vaTS=S/(S/TS) formulasiga qo’yib, tsement miqdori aniqlanadi.
Qulay joylanuvchan beton qorishmasini tayyorlash uchun yirik to’ldirgichdonalari orasidagi tsement, qum qorishmasi yetarli bo’lishi kerak.
Yirik to’ldirgich donalarining tsement-qum qorishmasi bilan bir-biridan ajralishi oraliq koeffitsienta orqali ifodalanadi va a harfibilan belgilanadi. Beton qorishma qanchalik suyuq bo’lsa, uning oraliqkoeffitsienta shuncha katta bo’ladi. Yirik to’ldirgich (shag’al) yoki chaqilgantosh miqdor (kg hisobida) quyidagi formuladan aniqlaniladi.