qilingandan keyin esa muskullar regidligi kamayishini G.Megun va R.Reynis
ko’rsatib berishdi. Bir tomondagi retikulyar formatsiyaga kuchsiz tok bilan ta’sir
etilganda orqa miyaning faqat o’sha tomondagi neyronlari tormozlanadi. Kuchliroq
tok bilan ta’sir etilganda orqa miyaning ikkala tomonidagi neyronlar tomozlanadi;
bukish reflekslari, shuningdek yozish reflekslari tekshirilganda tormozlanish
jarayoni kuzatiladi. Uzunchoq miyaning ventromedial qismi ta’sirlangandagina
shunday natija kelib chiqadi. Miya o’zanining boshka qismlariga ta’sir
etilganda
bunday hodisalar ro’y bermaydi.
Orqa miyaning o’tkazuvchi yo’llarini qirqib qo’yish retikulyar formatsiya
neyronlaridan kelib orqa miya reflekslarini susaytiradigan tolalarning yo’lini
aniqlashga imkon berdi. Bu tolalar Renshou hujayralariga ta’sir etib, ularning
motoneyronlariga tormozlovchi effektini kuchaytiradi. Bundan tashqari, retikulyar
formatsiyadan keluvchi impulslar motoneyronlarning faolligini bevosita tormozlay
oladi ham.
Retikulyar formatsiya bo’laklariga qisqa vaqt ta’sir etilgach, orqa miyaning
reflektor faoliyati osonlashadi. SHunga asoslanib, retikulyar
formatsiyada orqa
miyaning hujayralarini faollashtiruvchi neyronlar bor deb faraz qilishdi. Miya
o’zanining turli qismlariga ta’sir etish ustidagi tajribalar bu farazni tasdiqladi.
Oraliq miyada gipotalamusda, o’rta miya bilan Varoliy ko’prigi qopqog’ining kul
rang moddasida va uzunchoq miyada retikulyar formatsiyaning ta’sirlanib orqa
miya refleklarini tormozlaydigan qismlaridan periferik tomonda orqa miyaning
reflektor funktsiyasini kuchaytiradigan neyronlar bor ekan. Retikulyar
formatsiyaning shu qismlariga ta’sir etilsa, katta yarim sharlar po’stlog’ining
ta’sirlanishi tufayli yuzaga chiqqqan orqa miya reflekslari va skelet muskullarining
qisqarishi kuchayadi. Orqa miya neyronlarini faollashtiruvchi impulslar o’tadigan
yo’llarni ko’zdan kechirish ularning retikulo-spinal trakt tolalari ekanligini
ko’rsatdi. Ayni vaqtda faollashtiruvchi va tormozlovchi
tolalar har xil ekanligi
aniqlandi. Retikulyar formatsiyaning faollashtiruvchi tolalari reflektor yoylarning
kiritma neyronlarida tugaydi. Renshou hujayralarining tormozlovchi impulslari
kamayib, motoneyronlar qo’zg’aluvchanligi oshganligi tufayli retikulyar
formatsiya ta’sirida orqa miya reflekslarining osonlashuvi ehtimol.
Retikulyar formatsiya reflektor harakatlarga (
fizik reflekslarga
) ta’sir
etish
bilangina qolmay, skelet muskullarining tonusiga (
tonik reflekslarga
) ham ta’sir
etadi.
Orqa miya yuqoriroqdan qirqib qo’yilganda retikulyar formatsiya
faollashtiruvchi va tormozlovchi ta’sir ko’rsata olmaydi, bu esa spinal shokning va
keyinroq ro’y beradigan giperrefleksiyaning sabablaridan biri bo’lsa kerak.
Retikulyar formatsiya muskul tonusiga ta’sir etish mexanizmi R.Granit
ishlari tufayli ma’lum bo’lib qoldi. Orqa miyaning gamma-motoneyronlari faolligi
retikulyar formatsiya ta’sirida o’zgarishini R.Granit ko’rsatib berdi. Gamma-
motoneyronlar muskul yoylarining periferik qismlaridagi
muskul tolalarini
innervatsiyalaydi. Ularning shunday nom bilan atalganiga sabab shuki, gamma-
efferentlar degan aksonlari A γ tipdagi ingichka tolalar bo’lib, qo’zg’alishni skelet
muskullarining motor tolalariga nisbatan sekinroq o’tkazadi.
Yuqorida aytilganidek, gamma-efferentlari
muskul yoylaridagi muskul
tolalarining qisqarishiga sabab bo’lib, ularni taranglaydi va muskul yoylarining
yadro haltasidagi retseptorlardan afferent impulslar kelishini shu tariqa
kuchaytiradi. Muskul yoylaridan afferent impulslar orqa miyaga doimo kiraverib,
alfa-motoneyronlarni qo’zg’atadi, bu esa muskullar tonusining sababi hisoblanadi.
Orqa miyaning orqa ildizlari qirqib qo’yilganda muskul tonusining yo’qolishi
muskul tonusida afferent impulslarning ahamiyati borligini ko’rsatadi.
Muskul
yoylarida afferent impulslar kelib turishini esa o’z navbatida gamma-
motoneyronlar idora etadi.
SHunday qilib, orqa miya neyronlari bilan skelet muskullari o’rtasida
murakkab o’zaro munosabatlar va qaytar aloqalar bor. Bu o’zaro munosabatlarni
retikulyar formatsiya idora etadi, u gamma-motoneyronlarga ta’sir etib, muskul
yoylaridan keluvchi afferent impulslar oqimini o’zgartiradi va shu bilan muskullar
tonusiga ta’sir etadi.
Muskullar tonusini o’rta miya qopqog’i ikkita retikulo-spinal yo’l-tez
o’tkazuvchi va sekin o’tkazuvchi yo’llar orqali idora etadi. Ildam harakatlarni
nazorat qiluvchi impulslar birinchi (tez o’tkazuvchi) yo’ldan, sust tonik
qisqarishlarni nazorat qiluvchi impulslar esa ikkinchi (skelet o’tkazuvchi) yo’ldan
o’tadi.
Retikulo spinal mexanizmlarni bosh miya katta yarim sharlari po’stlog’i va
miyacha doimo nazorat qilib turadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
