Uzunchok miya (xususiy qism) Tayanch atamalari: Reflektor boshqarish

muskullar tonusini qayta taqsimlaydi
. Muskullar tonusi 
refleks yo’li bilan qayta taqsimlanib, gavda muvozanatining saqlanishini 
ta’minlaydi. 
R.Magnus hilma-hil tonik reflekslarning jami yig’indisini ikkita guruxga 
bo’ldi: 1) gavdaning fazodagi muayyan vaziyatini taqozo qiladigan 
statik reflekslar
va 2) gavdaning surilishi bilan yuzaga chiqadigan stato-kinetik reflekslar. Statik 
reflekslarning o’zi ikkita katta guruxga ajratiladi. Birinchi guruxi gavdaning 
muayyan vaziyatini yoki fazasini ta’minlaydi va 
vaziyat reflekslari
yoki 
pozatonik 
reflekslar deb
ataladi. Ikkinchi gurux gavdaning g’ayri tabiiy vaziyatdan normal 
vaziyatga qaytishini ta’minlaydi va 
rostlash reflekslari deb 
ataladi. 
Vaziyat reflekslarida tonus qayta taqsimlanadi, masalan qo’l yoki oyoqning 
yozuvchi muskullari tonusi kamayib, bukuvchi muskullar tonusi oshadi. Bunday 
reflekslarni 
uzunchoq miya markazlari 
yuzaga chiqaradi. Gavda vaziyati 
reflekslarining kelib chiqishida vestibulyar apparat retseptorlaridan va bo’yin 
muskullarining 
proprioretseptorlaridan 
keluvchi 
afferent 
impulslar 
katta 
ahamiyatga ega. 
 
Uzunchoq miyaning tonik reflekslarida labirintlarning ishtiroki. 
Tonik 
reflekslarda labirintlarning ahamiyati borligini R.Magnus bilan A. de-Kleyn 
quyidagi tajribada ko’rsatib berishdi. Detserebratsiyalangan hayvonning bo’yniga 
gipsli boylam shunday kiygizildiki, hayvon boshi tanasiga nisbatan doimo bir 
vaziyatda turaverdi va shu tariqa, bo’yin muskullarining proprioretseptorlari 
ta’sirlana olmaydigan qilib qo’yildi. So’ngra hayvon ikkala chakkasidan o’tuvchi 
o’k tevaragida aylantirib turildi. Hayvon orqa tomonini pastga qaratib yotsa, 
yozuvchi muskullar tonusi maksimal darajaga yetdi; hayvon orqasini yuqoriga 
qilib yotsa, yozuvchi muskullar tonusi kamaydi. Bu holda gavdadagi hamma 
qismlarning nisbiy vaziyati o’zgarmagani holda faqat og’irlik kuchining gavdaga 
nisbatan yo’nalishi o’zgardi, bundan anglashiladiki, tonik refleks yerning tortish 
yo’nalishining o’zgarishiga sezgir retseptorlarda, ya’ni vestibulyar apparat 
retseptoplarida boshlana olar edi. 

---

Darhaqiqat, bu tajribalar detserebratsiyalangan, labirintlari yemirib qo’yilgan 
hayvonlar ustida qilinsa, ular aylantirilganda tonus taqsimoti hech bir o’zgarmaydi. 
 
Uzunchoq miyaning tonik reflekslari bo’yin muskullari proprioretseptorlari-
ning ishtiroki. 
Labirinti yemirilgan hayvonlar boshining vaziyati tanasiga nisbatan 
o’zgartirilsa, tonik reflekslarni aniqlash mumkin. Boshning tanaga nisbatan 
vaziyati o’zgarganda bo’yin muskullarining proprioretseptorlari ta’sirlanadi, shu 
sababli har xir muskul guruxlaridagi tonus refleks yo’li bilan qayta taqsimlanadi. 
Bosh orqaga engashtirilganda odingi oyoqlarni yozuvchi muskullar tonusi oshib, 
keyingi oyoqlarni yozuvchi muskullar tonusi kamayadi. Bosh ko’krak qafasiga 
engashtrilganda oldingi va keyingi oyoqlardagi muskullar tonusining teskari 
o’zgarishlari ro’y beradi. Bosh burilganda muskullar tonusi quyidagicha o’zgaradi: 
bosh qay tomonga burilgan bo’lsa, o’sha tomondagi oldingi oyoqni yozuvchi 
muskullar tonusi va qarama-qarshi tomondagi oyoqni bukuvchi muskullar tonusi 
oshadi. Bunday reflekslar bo’yin muskullarining propriotseptorlariga bog’liq; orqa 
miya bo’yin segmentlarining orqa ildizlari qirqib qo’yilsa, tonus qayta 
taqsimlanmaydi. 
Yuqorida tasvir etilgan tonik reflekslar detserebratsiyalangan hayvonlarda 
yaxshiroq ko’rinadi, ularda miyaning yuqoriroqdagi bo’limlaridan keluvchi 
mpulslar manzarani murakkablashtirmaydi. Yangi tug’ilgan bolalarda miyaning 
yuqoriroqdagi bo’limlari kasallangan, masalan, miyaga qon quyilgan yoki bosh 
istisqosi kelib chiqqan bo’lsa, haqiyqiy detserebratsiya namoyon bo’ladi, bunday 
hollarda yuqoridagicha reflekslar kuzatilgan. Miyasiga qon quyilib, gavdasining 
yarmi falajlangan ya’ni