ЎҚув адабиёти овқатланиш

Кальций. Бу инсон организми ва овқатланишдаги энг асосий таркибий қисмлардан бири. Унинг организмда тўпланган миқдори (1,2 кг) ва организмда тақсимланган қисми (суяк захираларида – 99 % ва тўқималарда

• 
  1 %) қондаги ва ҳужайралардаги кальций концентрациясини у узоқ вақт давомида рацион билан бирга қандай миқдорда тушишидан қатъи назар бир меъёрда ушлаб туришни таъминлайди. Кальций организмда бир нечта энг муҳим функцияларни бажаради:
  

1. 
   гидрооксиапатит кристаллари таркибида (фосфор билан мажмуада) скелетнинг мирнералли тузилмасига киради;
   
2. 
   мушаклар қисқаришини таъминлайди;
   
3. 
   асаб импульслари ўтказилишини таъминлайди;
   
4. 
   биомембраналарда потенциаллар турли-туманлигини бошқариш ҳисобига ташувчи каналлар ишини таъминлайди;
   
5. 
   қон ивиши тимзимида иштирок этади;
   
6. 
   ҳимоялвчи-мослаштирувчи ҳужайралар механизмининг ишини бошқаради;
   
7. 
   сигналли ҳужайралар тизимида иккиламчи узатгич вазифасини бажаради.
   

Кальцийнинг қон зардобидаги миқдори организмдаги ушбу минерал алмашинувини бошқарувчи тизимда белгиловчи омил бўлади. Инсонда кальций метаболизмининг мураккаб витаминли-гормонал бошқаруви мавжуд.
Асосий озуқа манбалари, сўрилиши ва организмни таъминлаш имкониятлари. Ривожланган мамлакатлардаги аҳолида кальцийнинг асосий миқдори (75 % дан кўпроқ) сут маҳсулотлари
билан тушади (2.28-жадвал). Айнан сут ва суюқ сут-қатиқ маҳсулотлари таркибидаги кальций кўпроқ сўрилувчан шаклда бўлиб, ушбу минералнинг 98 % абсорбцияланишига имкон яратади. Сутни қайта ишлашнинг бошқа маҳсулотлари, айтайлик, творог ва, айниқса, пишлоқда кальций жуда катта миқдорда бўлади, бироқ уларнинг ёғлилиги ўта юқорилиги (18 ... 60 %) бўлиши оқибатида
кальцийнинг ювилиб кетиши унинг оммабоплигиини сезиларли пасайтиради. Айнан шу кимёвий реакция какао кукунлари, ёнғоқлар, ёғдаги балиқ консервалари, соя унидаги кальцийнинг биологик оммабоплигини пасайтиради.
2.28-жадвал