Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

6.2. Aylanma mablag`larning tuzilmasi va harakati hamda
ularning korxona iqtisodiyotiga ta`siri 
Aylanma tuzilmalarni rejalashtirish va boshqarishning hozirgi paytdagi 
amaliyotida ushbu mablag`larning tarkibi va tuzilmasini baholash va tahlil 
qilishga, shuningdek, ularning funktsional roli va harakatiga katta e`tibor 
qaratiladi. Aylanma ishlab chiqarish fondlari korxona aylanma mablag`larining eng 
faol qismi bo`lsa, muomala fondlari ishlab chiqarish jarayonida bevosita ishtirok 
etmaydi hamda yangi iste`mol qiymatini yaratmaydi. Bu yerda umumiy qoida 
shundayki, aylanma mablag`lar doimo aylanishda bo`lishi zarur - ularning 
samaradorligi va korxona iqtisodiyotiga ta`siri aynan shunda ko`zga tashlanadi. 
Aylanma ishlab chiqarish fondlari korxona aylanma mablag`larining asosiy 
va salmoqli qismi sifatida o`z tarkibiga quyidagilarni qamrab oladi: 
*
ishlab chiqarish zahiralari
– bu ishlab chiqarish jarayonida ishlab 
chiqarishga kiritish uchun tayyorlangan hamda xom ashyo, asosiy va yordamchi 
materiallar, yoqilg`i, xarid qilinuvchi yarim tayyor mahsulotlar, butlovchi qismlar, 
qadoqlash va o`rov materiallari, asosiy fondlarni ta`mirlash uchun ehtiyot qismlar, 
yoqilg`i-moylash materiallaridan tashkil topuvchi mehnat predmetlari; 
*
tugallanmagan ishlab chiqarish va korxonada tayyorlangan yarim 
tayyor mahsulotlar
– bu, ishlab chiqarish jarayonida foydalanishga topshirilgan 
hamda ishlov berish va yig`uv jarayonida bo`lgan, lekin ishlab chiqarish jarayoni 
to`liq tugallanmagan hamda ushbu korxonada keyinchalik ishlov berilishi lozim 
bo`lgan mehnat predmetlari; 
*
kelgusi davr xarajatlari
– ayni paytda ishlab chiqarilayotgan, lekin 
kelajakdagi mahsulotlarga mansub bo`lgan yangi turdagi mahsulotlarni tayyorlash 
va o`zlashtirish xarajatlari (masalan, asbob-uskunalarni qayta rejalashtirish, 
mahsulotlarning yangi turlarini tayyorlash va loyihalashtirishga sarflanuvchi 
xarajatlar va boshqalar). 
Aylanma ishlab chiqarish fondlari alohida tarkibiy qismlari yoki elementlari 
o`rtasidagi foizlarda ifodalanuvchi o`zaro munosabatlar