Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

 
6.1. Aylanma mablag`lar tushunchasi, iqtisodiy tabiati va ularning korxona 
faoliyatidagi ahamiyati 
Korxonalar ishlab chiqarish faoliyatini tashkil qilishda mehnat qurollari 
(asosiy fondlar) va ishchi kuchidan tashqari, 
aylanma mablag`larga
ham ega 
bo`lishlari zarur. Aylanma mablag`lar ishlab chiqarishning aylanma fondlari va 
muomala fondlarini tashkil qilishga mo`ljallangan pul mablag`laridan iborat. 
Aylanma mablag`lar, qoidaga ko`ra, korxonaning hisob raqamida naqd pul ko`ri-
nishida jamg`ariladi. Har bir korxonaning aylanma mablag`lari asosiy fondlarning 
texnik holati va mahsulot ishlab chiqarish dasturi bilan bog`liq. Korxona qanchalik 
katta va uning ishlab chiqarayotgan mahsulotlari turlari ko`p bo`lsa, aylanma 
mablag`lar shunchalik ko`p talab qilinadi. Aylanma mablag`lar ishlab chiqarish va 
uning uzluksizligini ta`minlashning moddiy asosi hisoblanadi.
«Aylanma mablag`lar « atamasidan tashqari «aylanma kapital» iborasi ham 
ko`p qo`llanilib, asosan iqtisodiy nazariya va xo`jalik yuritishning xorijiy 

---

72 
tajribasidan olinadi. Mohiyatiga ko`ra, 
aylanma kapital
korxona ishlab chiqarish 
kapitalining bir qismi bo`lib, uning qiymati ishlab chiqarishning har bir siklida 
ishlab chiqarilgan mahsulotga o`tkaziladi hamda ushbu tovarni sotgandan so`ng 
korxonaga qaytariladi. Aylanma kapital ko`pincha korxonaning pul mablag`lari 
hisoblanuvchi yoki ishlab chiqarish jarayonida pul mablag`lariga aylantiriluvchi 
harakatchan aktivlari qatoriga kiritiladi. 
Aylanma mablag`larga bo`lgan qo`shimcha talab banklardan olinadigan 
kreditlar hisobiga qoplanadi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida korxonalarning aylanma mablag`larga yetarli 
tarzda ega bo`lishi ularning normal faoliyat yuritishi garovi hisoblanadi. Shuni 
ham unutmaslik zarurki, ishlab chiqarayotgan mahsulot birligiga sarflanuvchi xom 
ashyo, material, yoqilg`i va energiya miqdori mahsulot sifatiga ta`sir ko`rsatmagan 
holda qanchalik kam bo`lsa, mahsulot shunchalik arzonlashadi hamda aylanma 
mablag`lar kamroq sarflanib, ulardan foydalanish samaradorligi yuqori bo`ladi. 
Korxonalarning aylanma mablag`lari aylanma fondlari va muomala 
fondlariga taqsimlanadi.