|
boshlang`ich
(yil boshida),
yakuniy
(yil oxirida),
o`rtacha
yillik hamda
loyiha quvvati
turlari mavjud. Loyiha quvvati
qurilish loyihasida ko`zda tutilgan bo`ladi. Qayta tiklash, kengaytirish va texnik
jihatdan qayta qurollantirish davomida loyiha quvvati kattalashtirilishi mumkin.
Shu sababli amaliyotda loyiha quvvati ko`pincha korxonaning amaldagi quvvati
bilan solishtiriladi. Korxonaning amaldagi quvvati korxona ishlab chiqarish
dasturini tayyorlash uchun asos bo`lib xizmat qiladi.
Korxona ishlab chiqarish quvvatini aniqlashda zahiradagi uskunalardan
tashqari, barcha o`rnatilgan uskunalar hisobga olinadi. Ba`zi bir sexlarda (yig`uv,
quyuv va boshqa sexlarda) ishlab chiqarish quvvati ishlab chiqarish maydonlariga
asosan hisoblanadi.
66
Ishlab chiqarish quvvatini aniqlashda mahsulot birligiga sarflanuvchi vaqt
normasi yoki har bir uskunaning unumdorlik normalari muhim ahamiyatga ega
bo`lib, ular ilg`or hamda progressiv bo`lishi talab qilinadi.
Korxona bosh bo`g`inining (asosiy tsexining) ishlab chiqarish quvvati
quyidagi formula asosida hisoblanadi:
m
m aks
M
F
n
M
=
bu yerda:
M
– sex yoki uchaskaning qabul qilingan o`lchov birligidagi ishlab
chiqarish quvvati;
n
– sex yoki uchastkadagi ilg`or uskunalar soni;
F
maks
– bosh uskunadan foydalanish mumkin bo`lgan maksimal
muddat, soat;
M
m
– bosh uskunada mahsulot tayyorlashning progressiv mehnat
sig`imi, soat.
Amaliyotda ishlab chiqarish quvvati va uskunalarning yuklanishini hisob-
lashda ba`zida xatolar, ular o`rtasidagi farqni sezmaslik hollari ham uchrab turadi.
Korxona quvvati asosiy ishlab chiqarish fondlari, yangi texnika va aniqlangan
zahiralardan foydalangan holda mahsulot ishlab chiqarish mumkin bo`lgan
maksimal darajani tavsiflaydi, uskunalarning yuklanishni hisoblash natijalari esa,
ushbu quvvatlardan rejadagi davrda foydalanishning darajasini aniqlaydi.
Ishlab chiqarish dasturining korxonada mavjud bo`lgan quvvatlarga mos
kelishini aniqlash uchun,
o`rtacha yillik ishlab chiqarish quvvati
hisoblab topiladi.
Uni hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi:
12
12
2
1
.
`
n
M
n
M
M
M
l
v
n
yil
r
o
−
+
=
bu yerda:
M
o`r.yil
– korxonaning o`rtacha yillik quvvati;
M
n
– korxonaning yil boshidagi quvvati;
M
v
– yil mobaynida kiritiluvchi quvvati;
M
l
– yil davomida ishlab chiqarishdan chiqariluvchi (yo`q qilinuvchi)
quvvat;
67
n
1
,
n
2
– ishlab chiqarish quvvatlarini ishga tushirishdan yoki tugatilgan
ishlab chiqarish quvvatlari yo`q qilingandan to yil oxirigacha
o`tgan to`liq oylar soni.
Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishni yaxshilash bilan bog`liq
bo`lgan mazkur chora-tadbirlar, ko`pincha ishlab chiqarish quvvatlari balansini
tuzish yo`li bilan amalga oshirilib, korxonaning ishlab chiqarish quvvatlari va
ularni ta`minlash manbalariga bo`lgan ehtiyoji aniqlanadi.
Paxta tozalash korxonalarida quvvatni hisoblashda asosiy uskuna sifatida jin
uskunasi olinadi. Asosiy ishlab chiqarish bo`limi sanalgan jin bo`limida o`rnatilgan
asbob-uskunalar ishi rejasini tuzishda quyidagi boshlang`ich ma`lumotlardan
foydalaniladi:
▪
K
m
– o`rnatilgan jinlar soni;
▪
T
ch
– tola me`yoriy chiqishi (ushbu ko`rsatkich paxtaning selektsion navi,
paxta yetishtiriladigan hududni hisobga olgan holda tarmoq bo`yicha
o`rnatilgan me`yoriy ko`rsatkichdan kam bo`lmagan holda qabul qilinadi;
▪
P
r
– o`rnatilgan jin uskunasi o`rtacha ish unumi (ko`p hollarda bu ko`r-
satkich ilg`or korxonalar erishgan ko`rsatkich doirasida olinadi);
▪
K
a
– o`rnatilgan jin uskunasidagi arralar soni (masalan 3XDDM rusumli
jin uchun – 80 ta arra, DP-130 rusumidagi jinlar uchun 130 tarra va h.k.);
▪
T
– ish vaqti yillik fondi;
▪
U
fk
– ushbu korxona uchun foydali ish koeffitsienti.
Ushbu ma`lumotlar asosida ishlab chiqariladigan tola miqdori quyidagi
formula orqali aniqlanadi.
,
fk
r
a
m
T
U
T
P
K
K
Q
=
bu yerda:
K
m
– o`rnatilgan jinlar soni, dona;
K
a
– jindagi arralar soni, dona;
P
r
– o`rnatilgan jin uskunasi o`rtacha ish unumi, kg. arra/soat (quv-
vatni hisoblashda ushbu ko`rsatkich uskuna pasportidagi
ma`lumot asosida olinadi);
T
– ish vaqti yillik fondi, soat;
68
U
fk
– foydali ish koeffitsienti.
Do'stlaringiz bilan baham: |
