Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

 
5.6. Ishlab chiqarish quvvatidan foydalanishni yaxshilash yo`llari 
Bugungi bozor iqtisodiyoti sharoitida chegaralangan resurslar doirasida 
mavjud barcha resurslardan oqilona foydalanish korxonalar ish samaradorligini 
oshirishning muhim omili sanaladi. Shu boisdan, paxta tozalash korxonalarida ham 
ishlab chiqarish quvvatidan imkon boricha maksimal foydalanish zarur bo`ladi. 
Ishlab chiqarish quvvatidan foydalanish deganda qo`shimcha mablag`larni jalb 
etmasdan mahsulot hajmi va sifati oshishi, uni ishlab chiqarish xarajatlarining 
pasaytirilishi tushuniladi. Bu esa, o`z navbatida mavjud asbob-uskunalardan 
e
kstensiv
va 
intensiv 
foydalanish orqali erishiladi. 
Asbob-uskunlardan ekstensiv foydalanishdagi qo`shimcha imkoniyatlar 
paxta tozalash korxonalarida kapital ta`minlashga ajratilgan vaqtni qisqartirish, ish 
jarayonida ichki to`xtashlarni kamaytirish, rejadan tashqari to`xtashlarni bartaraf 
etish orqali yillik foydali vaqtdan to`liq foydalanish hisoblanadi. 
Kapital ta`mirlashga ajratilgan vaqt me`yorlari belgilangandir. Paxta 
tozalash korxonalari reja-ogohlantiruvchi tiklash tizimini qo`llash orqali ushbu 
vaqt me`yorini qisqartirish va natijada asbob-uskunalardan foydalanish 
samaradorligini oshirishi mumkin bo`ladi. 
Paxta tozalash sanoatida ish jarayonidagi ichki to`xtashlar smena vaqtining 
10-15 % ini tashkil etib, u asosan paxta xom-ashyosi partiyalarini almashtirish, 
asbob-uskunalarni texnologik tozalash, arralarni almashtirish vash u kabi ishlarni 
bajarishda ro`y beradi. Masala, asosan bu kabi to`xtashlarni me`yor darajasida 
bo`lishligini ta`minlash va ularni kamaytirish bo`yicha chora-tadbirlarni amalga 
oshirish hisoblanadi. 
Qabul qilingan tasnifga binoan, asbob-uskunalar to`xtashlari 
texnik
, 
texnologik
va 
tashkiliy
kabi turlarga ajratiladi.