Uslubiy ishlanma

6-rasm. Yuqorigi stanok:

a - eski turdagi qurolda; b - D-30 zambaragida:

1-qalqonli to‘siqning kronshteyni; 2-katok; 3-yassi yuza; 4- chap patrubka

Qurolni lyulkaga mahkamlash bilan ish bitmaydi, uni gorizontal va vertikal tekisliklarda nishonga yo‘naltirish lozim. Buning uchun zamonaviy qurolning har biri albatta, buruvchi va ko‘taruvchi mexanizmlar bilan jihozlangan. Bu mexanizmlarning nomlari o‘zi aytib turibdiki, birinchisi qurolni nishonga gorizontal tekislikda, ikkinchisi vertikal tekislikda yo‘naltiradi.

Qurollarning ko‘taruvchi mexanizmlari o‘z konstruksiyasiga ko‘ra ikki turga bo‘linadi: vintli va sektorli (7 -rasm).

Vint turidagi ko‘tarish mexanizmi eng sodda sxemaga ega (7-rasm. a) bevosita stvolga yoki lyulkaga sharnirli qilib vint o‘rnatiladi, u stvolning tebranish tekisligida tebrana oladi. Bu vintga stanokka qotirilgan matka burab kiritilgan. Ko‘tarish mexanizmining maxovigi bir qator oraliq uzatmalar orqali aylanma harakatni matkaga etkazadi. Uning aylanish yo‘nalishiga bog‘liq holda vint buralib kiradi yoki chiqadi. SHunga muvofiq stvolning kazyonnik qismi tushiriladi yoki ko‘tariladi. Bunday ko‘tarish mexanizmi eski sistemalarda qo‘llanilgan, zamonaviy qurollarda juda kam qo‘llaniladi va uchratiladi.

Zamonaviy qurollarda ko‘tarish mexanizmlari sektor turiga oiddir (7-rasm. b). Lyulkaning pastki qismiga tishli sektor o‘rnatiladi, u qurol stanogi valiga mahkamlangan silindrsimon shesterna tishi bilan tishlashadi. Ko‘tarish mexanizmi maxovigining aylanma harakati uzatmalar sistemasi orqali val va jangovar shesternali valga uzatiladi. SHesterna, tishli sektor bilan kirishib, stvolni lyulka sapfasi atrofida burilishga majburlaydi, bunda qurolni vertikal tekislik bo‘yicha yo‘naltirish ta’minlanadi.

Eski qurollarda stvolni gorizontal tekislikda burish uchun qurol butunligicha yoki uning qismi burilgan. Buning uchun qurolning tumshug‘iga qo‘yilgan to‘g‘rilagich orqali bir kishi kuchi bilan burilgan. Og‘ir qurollarni burishda esa ikki-uch kishining kuchi ketadigan uzun richaglardan foydalanishgan.