Ushbu amaliy mashg’ulotlar ishlanmasi Urganch Davlat Universiteti Kengashining 20 yil dagi “ ” –sonli bayoni bilan tasdiqlangan. Tuzuvchilar: U. Q. Abdurahimov

Saponinlarning 
ko’pirish 
sonini 
(ko’rsatkichini) 
aniqlash
Ko’pirish soni
(
ko’rsatkichi) 
deb diametri 16 mm li probirkada 15 sekund 
davomida qattiq chayqatilganda 1 sm balandlikda turg’un ko’pik hosil qiladigan 
saponinlarning 
eng 
kichik 
miqdoriga 
aytiladi. 
Aniqlash usuli. 
1 yoki 2g maydalangan mahsulotni kolbaga solib, unga natriy 
xloridning 0,9 % li issiq eritmasidan 100 ml qo’shiladi. Songra kolbani vertical 
holdagi shisha naychasi (havo sovitgichi) bilan 
birlashtirilib, qaynab turgan suv hammomchasi ustida 30 
minut qizdiriladi. Kolbadagi suyuqlik (saponinlar 
ajratmasi) sovigandan so’ng fil’trlanadi. Diametri 16 mm 
li 10 probirka (yoki cilindr) olib, 1 probirkaga 1 ml, 2 ga 
2 ml, … 10 probirkaga 10 ml fil’tratdan solinadi va probirkalardagi cuyuqlikning 
hajmi 10 ml ga etguniga qadar (ya’ni 1 probirkaga 9 ml, 2 probirkaga 8 ml, … 9 
probirkaga 1ml) natriy xloridning 0,9% li eritmasidan qo’shiladi. Probirkadagi 
suyuqlik 15 sekund davomida qattiq chayqatiladi va 15 minutdan so’ng turg’un 
ko’pikning balandligi 1 sm bo’lgan probirkani topib, undagi saponinlarning 
ko’pirish ko’rsatkichi (X) quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi; 
Bunda: a-tahlilga olingan mahsulot og’irligi; b-turg’un ko’pikning balandligi 1 sm 
bo’lgan 
probirkadagi 
saponinlar 
ajratmasining 
ml 
miqdori. 
QIZILMIYA 
ILDIZI 
– 
RADICES 
GLYCYRRHIZAE
(RADICES 
LIQUIRITIAE).
O’simlikning nomi
. Tuksiz (oddiy) qizilmiya (chuchukmiya, shirinmiya) 
– 
Glycyrrhiza 
glabra 
L.
; 
Oilasi.
Dukkakdoshlar 
– 
Fabaceae.
Qizilmiya ko’p yillik, bo’yi 50-100, ba’zan 150 sm ga yetadigan, yer ostki qismi 
kuchli taraqqiy etgan o’t o’simlik. Ildizpoyasi ko’p boshli, yo’g’on, bo’lib hamma 
tomonidan yer ostida gorizontal joylashgan, ychi kurtak bilan tamomlanuvchi 
novdalar va pastga qarab bitta asosiy vertical o’q ildiz o’sib chiqadi. Asosiy o’q 
ildizning uzunligi 4-5 m bo’ladi. Poyasi bir nechta, tik o’suvchi, shoxlanmagan yoki 
kam shoxlangan, tukli bo’lib, mayda nuqtasimon bezlar yoki mayda tikanlar bilan 

---

10 
qoplangan. Bargi toq patli murakkab, 3-7 juft bargchalardan tashkil topgan. 
Bargchasi ellipssimon, cho’ziq-tuxumsimon yoki lancetsimon, tekis qirrali, 
yopishqoq bezlar bilan qoplangan, Qo’shimcha barglari mayda, lancetsimon bo’lib, 
tezda to’kilib ketadi. Gullari qiyshiq, barg qo’ltig’idan chiqqan shingilga to’plangan. 
Gulkosachasi naychasimon, 5 ta lancetsimon o’tkir tishli, gultojisi oqish binafsha 
rangli bo’lib, kapalakguldoshlarga xos tuzilgan. Otaligi 10 ta, 9 tasi bir-biriga 
birlashgan, o’ninchisi birlashmagan. Onalik tuguni yuqoriga joylashgan. Mevasi – 
pishganda ochilmaydigan yoki poyasi qurigandan so’ng ochiladigan dukkak. 
Iyun-avgust 
oylarida 
gullaudi, 
mevasi 
avgust 
– setyabrda etiladi.