Урганч – 2020 маъруза мавзулари ва унинг ҳажми «Тасдиклайман» Кафeдра мудири

Жанубий иқлим минтақасига Бухоро, Сурхондарё вилоятларининг текислик қисми (жанубий районлари), Кофарниҳон дарёсининг ҳавзаси, Ҳисор водийси, Мурғоб, Тажанг дарёларининг ҳавзалари, Копетдоғдан бошланувчи майда дарёлар ва Артек дарёсининг ҳавзалари киради.
2. Қишлоқ хўжалиги экинларининг суғориш режимларини бегиловчи асосий омиллардан бири – бу сизот сувларнинг жойлашган чуқурлиги ва уларнинг минераллашганлик даражасидир.
5- жадвал
Иқлим минтақаларининг асосий кўрсаткичлари

Кўрсаткичлар	Иқлим минтақалари
	шимолий	марказий	жанубий
Йиллик ўртача ҳарорат, ^oС	12,5 гача	12,5–13,5	14,5 ва ундан ортиқ
Вегетация даврининг давом., кун	200 гача	200–215	230–240
Вегетация давридаги ҳароратлар йиғиндиси, градус.	3800–3900	4000–4200	4100–4200
Самарали ҳарорат, градус	1819–2202	2229–2434	2703–3056
Ёғин, мм	82–108	220–312	133–154
Буғланиш, мм/йил	1500	1500–1600	1750–2000
Июлдаги ўртача ҳарорат, ^oС	25–26	26–28	31,3–32,4

В.Е.Еременко ҳар бир иқлим минтақасидаги тупроқларни сизот сувларнинг жойлашган чуқурлигига кўра қуйидаги тўртта гидрогеологик район бўйича гуруҳлаган (6- жадвал).
6- жадвал
Гидрогеологик районларнинг асосий кўрсаткичлари

Гидрогео-логик районлар	Сизот сув-ларнинг жойлашган чуқурлиги, м	Тупроқ турлари	Гидрогео-логик коэффи-циент (К)	Сизот сувлардан фойдаланиш миқдори, Е га нисбатан %
Биринчи	3–4	Бўз тупроқлар	1,00	0
Иккинчи	2–3	Ўтлоқи тупроқларга айла-наётган бўз тупроқлар	0,85	15
Учинчи	1–2	Ўтлоқи ва оч тусли бўз тупроқлар	0,65	35
Тўртинчи	<1	Ўтлоқи ва ботқоқ тупроқ-лар	0,40	60

3. Қишлоқ хўжалиги экинларининг суғориш режимини табақалаштирилган ҳолда қўллаш мақсадида суғориладиган ерлар табиий ва бошқа қатор омилларга кўра гидромодуль районларга ажратилган (7- жадвал). Гидромодуль район – бу табиий шароитлар мажмуи бўйича экинларни бир хил суғориш режимини қўллашни талаб этувчи ҳудуддир. Гидромодуль районлар бўйича экинларни белгиланган суғориш режимлари асосида сувдан фойдаланиш режалаштирилади, суғориш тармоқларининг ҳисобий сув сарфи аниқланади ва бошқалар.

Марказий Осиё тупроқларини гидромодуль районлаштириш бўйича дастлаб А.Н.Костяков, С.Н.Кондрашов, М.М.Бушуев, В.М.Легостаев, Б.С.Коньков, Г.П.Гельцер томонидан тадқиқотлар олиб борилган бўлиб, кейинчалик В.М.Легостаев, Б.Ф.Федоров, С.Н.Рыжов, В.Е.Еременко томонидан унга баъзи бир аниқликлар киритилган. Гидромодуль районлаштириш ва қишлоқ хўжалиги экинларининг ҳисобий суғориш режимини аниқлаш бўйича Ўртаосиёсувпахталойиҳа, собиқ Бутуниттифоқ пахтачилик, шунингдек, қўшни республикалардаги илмий тадқиқот институтлари томонидан бу соҳада катта ишлар бажарилди ва гидромодуль районлаштириш янада мукаммаллаштирилиб борилди.
7- жадвал