Uo‘K: 53(072) kbk

7.20. Tayanch tortuvchi nimstansiya
(T.t.n.) - 
Опорная тяговая 
подстанция -Support traction power
- uchta va undan ortiq yuqori (110, 
150 yoki 220 kV) kuchlanishli elektr uzatish liniyalaridan ta’milanadigan 
tortuvchi nimstansiya. Tortish elektr ta’minoti tizimida T.t.n. ni mavjudligi 
tashqi elektr ta’minoti tarmog‘idagi kuchlanish yo‘qolishini kamaytiradi va 
tortish yuklamalarining elektr ta’minoti ishonchliligini oshiradi. T.t.n. har bir 
ulanishida odatda yuqori kuchlanishli uzgich (YuKU) nazarda tutiladi. 
Tortuvchi nimstansiya transformator(TNT)lari yuqori kuchlanish taqsimlash 
qurilmasi(TQ)ga uzgichlarsiz ulanadigan holatlarda YuKU vazifasini tezkor 
ajratgich bajaradi. T.t.n. dagi 110(150) yoki 220 kV yuqori kuchlanish TQ 

---

362
yig‘ma shinalarning ikkilangan tizimi (qo‘shimcha shinali yoki usiz), yakka 
seksiyalangan yoki seksiyalanmagan yig‘ma shinalar asosiy tizimi va 
shinalarning qo‘shimcha tizimi bilan, besh va undan kam kirishli T.t.n. da 
esa yakka seksiyalangan yig‘ma shinalar asosiy tizimi va shinalarning 
qo‘shimcha tizimi bilan birga yasaladi. TQ ga ulanishlarning barchasida 
uzgichlar mavjud bo‘lganda yig‘ma shinalar seksiyalari seksion 
uzgich(SU)lar bilan ulanadi (7.14- rasmga qarang!). Yig‘ma shinalar I- 
seksiyasiga ulangan 1- va 2- kirishlar va TNT1 SU uzilgan holatda yig‘ma 
shinalar II- seksiyasiga ulangan 2- va 4- kirishlar va TNT2 dan elektr jihatdan 
ajratilgan(alohidalangan), SU ulangan holatda barcha ulanishlar elektr 
jihatdan bog‘langan. Ulanishlar qo‘shimcha shinalar tizimi bilan ajratgichlar 
orqali amalga oshirilishi mumkin. Qo‘shimcha uzgich ham ajratgich 
yordamida qo‘shimcha shinalar tizimi bilan ulanishi mumkin, ikkita
 
7.14- rasm. Tayanch tortuvchi nimstansiya 110(150) yoki 220 kV
kuchlanish taqsimlash qurilmasi sxemasi:
1 - kuchlanish transformatori; 2 – 
razryadniklar; 3 – ta’minlash kirishlarining shina ajratgichlari; 4 - ta’minlash 
kirishlarining uzgichlari; 5 - ta’minlash kirishlarining liniya ajratgichlari; 6 - ta’minlash 
kirishlarining qo‘shimcha ajratgichlari; 7 - transformator qo‘shimcha ajratgichlari; 8 - 
transformator liniya ajratgichlari; 9 – transformator uzgichlari; 10 - tortuvchi nimstansiya 
transformatori shina ajratgichlari; 11, 13 - qo‘shimcha uzgich ajratgichlari; 12 - 
qo‘shimcha uzgich; 14 – seksion uzgich ajratgichi; 15 - seksion uzgich; 16 – yerlovchi 
ajratgich. 

---

363
ajratgichdan biri orqali esa asosiy yig‘ma shinalar bilan ulanishi 
mumkin. Bu elektr energiyasi ta’minotini to‘xtatmasdan istalgan ulanish 
uzgichini (u qaysi yig‘ma shina seksiyasi bilan bog‘langanligidan qat’iy 
nazar) qo‘shimcha uzgich bilan almashtirish imkoniyatini beradi.
Agar TNT lari yig‘ma shinalarga ajratgich(alohidalagich)lar orqali 
ulansa, u holda TNT laridan istalgan biri shikastlanganda releli himoya 
shinalarning ushbu seksiyasiga ulangan barcha YuKU larni va SU ni uzadi. 
Shikastlangan TNT toksizlangan seksiyadan alohidalagich yordamida 
ajratiladi; bunda uzilgan YuKU ulanadi. Himoya, nazorat va o‘lchash 
asboblarini elektr energiyasi bilan ta’minlash uchun TQ yig‘ma shinasining 
ikkala seksiyasiga kuchlanish transformatori ulangan. Razryadniklar TQ 
jihozlarini o‘ta kuchlanishdan himoyalash uchun xizmat qiladi. 
T.t.n. hududida ko‘pincha transformator-moy bazasi, ta’mirlash-
taftishlash sexi, elektr ta’minoti distansiyasi, kontakt tarmog‘i hududi, yo‘l 
elektrotexnika laboratoriyasi va ustaxona binolari joylashtiriladi. Tashqi 
elektr ta’minoti tarmog‘ining kuchlanishi 110 kV bo‘lganda T.t.n. har 150-
200 km da, uning kuchlanishi 150, 220 kV bo‘lganda esa har 250-300 km 
da quriladi.