Uo‘K: 53(072) kbk

5.31. Energomontaj poyezdi
(E.p.) - 
Энергомонтажный поезд - 
Energy installation train -
yuqori kuchlanishli elektr uzatish liniyasini 
quruvchi ishlab chiqarish korxonasi bo‘lib, u 6, 10, 35 kV li elektr uzatish 
liniyalarini qurish va montaj qilish, shu jumladan, tayanchlarini o‘rnatish, 0,4 
-10 kV kuchlanishli tok iste’mol qiladigan barcha ob’ektlar elektr ta’minotini 
amalga oshirish, transformatorli nimstansiyalar jihozlari va 6, 10 kV li 
taqsimlash qurilmalarini montaj qilish kabi ishlarni amalga oshiradi. E.p. 
tasarrufida maxssus mashinalar, mexanizmlar, transport vositalari, qo‘lda 
bajariladigan va mexanizatsiyalashgan asboblar, nazorat va o‘lchov asboblari 
kiradi. E.p. hududida statsionar idora, garaj va ustaxona joylashadi.
5.32. Energonazorat 
(
T.y. transportida
)(E.)
– Энергонадзор 
на ж.д. 
транспорте
-
Railroad power supervision 

---

160
5.33. Fazalash 
(F.) 
– Фазировка - Phasing 
- o‘zgaruvchan tok 
tortuvchi nimstansiyalarining transformatorlari chulg‘amlarini ta’minlovchi 
fiderlarga ulanish usuli bo‘lib, unga ko‘ra yondosh tortuvchi nimstansiyalar 
kontakt tarmog‘ining bitta umumiy uchastkani ta’minlayotgan fiderlari tashqi 
elektr ta’minoti tizimining bitta (masalan, 
A
) fazasidan elektr energiyasini 
oladi. Fiderlarning bunday ulanishi yondosh tortuvchi ninstansiyalar parallel 
ishlashini ta’minlaydi va tegishli uchastkada harakatlanayotgan elektr harakat 
tarkibini bir vaqtning o‘zida tashqi elektr ta’minoti tarmog‘i turli fazalaridan 
ta’minlanib qolishidan saqlaydi.
5.11-rasm. Tortuvchi nimstansiya transformatori ikkilamchi (tortish) 
chulg‘amlarini ulanish sxemasi. 
Bir fazali o‘zgaruvchan tok elektr harakat tarkibini uch fazali tashqi 
elektr ta’minoti tarmoqlaridan ta’minlash uchun mamlakatimiz elektrlashgan 
t.y.larida tortuvchi nimstansiyada o‘rnatilgan uch fazali transformatorlardan 
foydalaniladi, ularning tortish yuklamalar tomonidagi chulg‘amlari 
uchburchak ulanadi (5.11- rasm). Ushbu uchburchakning ikkita uchi har bir 
yo‘l kontakt tarmog‘ining tortuvchi nimstansiyadan chap va o‘ngda 
joylashgan seksiyalariga, uchinchi uchi esa rels tarmog‘iga ulanadi. Har bir 
nimstansiya barcha fiderlari yuklanganda va nimstansiyani tashqi elektr 
ta’minoti tarmog‘iga yuklamalarni simmirtiyalashni hisobga olgan holda 
ulanganda turli nimstansiyalarda bir xil faza yuklanish bo‘yicha turli 
sharoitlarda bo‘ladi. Nimstansiyada orqada qoluvchi, ilgarilovchi va kam 
yuklangan fazalar mavjud bo‘lib, nimstansiyaning ta’minlash yelkasiga 
bevosita ulanmagan faza chulg‘ami (
a
va 
b
tugunlar orasiga ulangan 
chulg‘am) kam yuklangan faza deb nomlanadi. Nimstansiyaning ikkala 
ta’minlash yelkasini elektr energiyasi bilan ta’minlovchi qolgan ikkita faza 
chulg‘amlari kam yuklangan fazaga nisbatan ko‘p yuklangan bo‘ladi.

---

161
O‘zgaruvchan tok tortuvchi nimstansiyasidan notortuvchi iste’molchilar 
ikkita sim-rels liniyalari, tuman iste’molchilari va avtomatik blokirovkani 
ta’minlash liniyasi elektr energiyasi bilan ta’minlanadi. Ikkita sim-rels 
liniyasining asosiy va zaxira ta’minlash simlari shunday fazalanishi lozimki, 
bunda manba almashlab ulanganda bu tizim simi elektr energiyasini 
almashlab ulanishdan avval qaysi fazadan olgan bo‘lsa, keyin ham shu 
fazadan olsin. Tuman iste’molchilari va avtomatik blokirovka liniyalarini 
ta’minlashda ham nimstansiyada xuddi shunday fazalash amalga oshiriladi.