Uo‘K: 53(072) kbk

asosiy afzalligi
 
shundaki, o‘lchash jarayonida o‘lchash zanjirida quvvat isrof bo‘lmaydi. 
Shuning uchun ularning xatoligi foizning mingdan bir ulushi atrofida 
bo‘ladi. 
Kamchiligi:
o
‘lchash jarayoni murakkab va ko‘p vaqt talab qiladi.
2
2
1
2
x
U
U
U


1
2
tg
/
= arc U
U

3.23– rasm 

---

122
R 355 rusumdagi kompensator 0,05-0,5 aniqlikdagi ampermetr va 
voltmetrlarni qiyoslash hamda darajalashda ishlatiladi.
Asbobdan 0,6 dan 
1500 
mV
gacha bo‘lgan kuchlanishlarni o‘lchashda foydalaniladi. 
3.118. Shunt – Шунт- Shunt - 
Ampermetr o‘lchash diapazonini
kengaytirish uchun unga parallel holda shuntlovchi rezistor (3.24- rasm). 
Rezistor qarshiligi: 
𝐼
𝑠ℎ
= 𝐼
𝑝𝐴
𝑅
𝑝𝐴
𝐼
𝑠ℎ
tenglikdan topiladi, bu yerda: 
𝐼
𝑠ℎ
, 𝐼
𝑠ℎ
– 
shuntdan va ampermetrdan o‘tadigan toklar, 
𝑅
𝑠ℎ
, 𝑅
𝑝𝐴
– shunt va ampermetr 
ichki qarshiliklari. 
Yuqoridagi tenglikdan 
𝐼 = 𝐼
𝑠ℎ
+ 𝐼
𝑝𝐴
ni hisobga olib, quyidagini keltirib 
chiqarish mumkin: 
𝑅
𝑠ℎ
=
𝑅
𝑝𝐴
𝑛−1
, 
bu yerda: 
𝑛 =
𝐼
𝐼
𝑝𝐴
– 
shuntlash 
koeffitsiyenti. 
Ampermetr yordamida o‘lchanadigan tok 
undan 
o‘tadigan 
tokning 
shuntlash 
koeffitsiyenti 
ko‘paytmasiga 
teng, 
ya’ni
𝐼 = 𝑛𝐼
𝑝𝐴
. 
Sanoatda ishlab chiqariladigan ampermetrlar qutisida bir necha o‘n 
amperga mo‘ljallangan shuntlar joylashtirilgan bo‘ladi.
O‘lchash xatoligini kamaytirish maqsadida shuntlar haroratga mo‘tadil 
bo‘lgan qotishmadan
(masalan, manganindan) 
yasaladi
hamda potensial va 
tokli kontakt juftlari bilan ta’minlanadi. 
Shuntlar, odatda, magnitoelektrik asboblar bilan birga qo‘llaniladi. 
Boshqa turdagi asboblarda iste’mol qilinadigan quvvat katta bo‘lgani uchun 
shuntlarning qarshiliklarini katta qiymatlarga oshirishga to‘g‘ri keladi. 
Shuntlarning qarshiligi nominal qiymatiga nisbatan o‘zgarishiga qarab 
0,02; 
0,05; 0,1; 0,2 
va
 0,5 aniqlik klasslariga bo‘linadi
. 
3.24- rasm 

---

123