Uo‘K: 53(072) kbk

3.115. O‘zgarmas tok yakka ko‘prik sxemasi – Схема одинарного 
мостапостоянного тока – Diagramof DC bridge -
O‘zgarmas tok yakka 
ko‘prigi – to‘rtta rezistordan tashkiltopgan to‘rtqutblikdir
(3.21- rasm). 
ab
– 
shoxobcha manba ulanadigan diagonal, 
cd –
shoxobcha esa o‘lchash yoki 
muvozanat ko‘rsatkichi 
pmA 
ulanadigan 
diagonal deb ataladi. 
O‘lchash yelkasi 
cd 
ga 
ulangan 
qarshilikning ifodasi: 
𝑅
1𝑥
= (
𝑅
2
𝑅
3
⁄ ) 𝑅
4
.
Shunday 
qilib, 
yakka 
ko‘prikning 
muvozanat shartiga ko‘prikning har bir
qarshiligi bir xil ta’sir etadi. Manbaning ichki 
va muvozanat ko‘rsatkichining qarshiliklari 
esa ta’sir etmaydi. 
O‘zgarmas 
tok yakka ko‘prik sxemalari 
qarshiliklarini 
va 
boshqa 
noelektrik 
kattaliklarni o‘lchashda keng qo‘llaniladi.
Misol uchun, 
R
369 rusumli yakka ko‘prik o‘zgarmas tok zanjiridagi 
qarshiliklarni 10
–4
dan 1, 1111.10
10
Om
gacha o‘lchaydi. Aniqlik klassi – 1,0. 
Yakka ko‘prik sxemalari bilan kichik qarshiliklar o‘lchanganda, 
3.21- rasm. O‘zgarmas 
tok yakka ko‘prik sxemasi. 

---

120
qarshiliklarni ulovchi simlar hamda kontaktlarning o‘tish qarshiligi ta’sirida 
xatoliklar yuzaga keladi. 
3.116. O‘zgaruvchan tok ko‘prik sxemasi
– 
Схема моста 
переменного тока - Diagram of AC bridge -
e
lektr zanjirining qarshiligi, 
sig‘imi, induktivligi, o‘zaro induktivligi va isrof burchagi tangensini o‘lchash 
uchun o‘zgaruvchan tok ko‘priklaridan foydalaniladi.
Sodda to‘rt yelkali 
ko‘prik sxemalaridan tashqari, olti va yetti yelkali ko‘priklar hamda induktiv 
bog‘langan elementli ko‘prik sxemalari mavjud. Bu ko‘priklar ketma-ket 
ekvivalent o‘zgartirishlar yordamida sodda to‘rt yelkali sxemaga keltirilishi 
mumkin (3.22- rasm). 
Yelka qarshiliklari umumiy holda kompleks 
qarshiliklar bo‘lib, muvozanat tenglamasi qarama-qarshi yelkalar kompleks 
qarshiliklarining ko‘paytmasiga teng, 
ya’ni 
𝑍
1
∙ 𝑍
3
= 𝑍
2
∙ 𝑍
4
o‘zgaruvchan 
tok ko‘prigi muvozanatlanishi uchun kamida 
ikkita rostlanadigan element bo‘lishi kerak, 
buning natijasida bir-biriga bog‘lanmagan 
ikkita kattalikni aniqlash mumkin. 
Yuqoridagi 
ifodani 
ikkita 
skalyar 
tenglama ko‘rinishida yozishimiz mumkin: 
;
,
ya’ni, 
qarama-qarshi yelkalar kompleks 
qarshiliklar modullarining ko‘paytmasi o‘zaro 
teng va ularning faza siljishlarining argument 
yig‘indilari mos ravishda teng bo‘lganda, 
ko‘prik muvozanatlanadi.