Uo‘K 35. 9: 632. 9(575. 12) Kbk 42. Z—74

2.1. Oddiy naychasimon bezlar


2.2.1.


2.2. Yoqachali bezlar


2.2.2.


8-rasm. Silindirsimon mum bezlari.
2.2.1. - qo ‘ziqorinsimon bez; 2.2.2. - tomirning o 'rta qismidan vnqacha chiqadigan bez; 2.2.3. - chiqarish teshigidan chiqadigan tor yoqachali bez; 2.2.4. —nursimon naysimon bez; 2.2.5. — proksimal qismi distal qismiga qaraganda xitinlashgan ikkita yoqachali bez.


Yorug‘lik mikroskopi yordamida yaxshi ko'rinadigan yirik naysimon bezlardan tashqari, soxtaqalqondorlarning ayrim tur va- I.illari mikroskop ostida juda kichik qiyin ajratiladigan mikronaysi-


47




mon ko'rinishidagi bezlar sanaladi. Bunday bezlar tana yuzasinmp turli qismlarida, shuningdek, hasharotlarning orqa oyoqlarining lo* qismida joylashadi. Bu bezlarning nozik tuzilishi va funksional alun miyati nomaTumligicha qolmoqda.
Tanada joylashgan tikanchalar zich mustahkam mum ajralib chiqaradilar hamda turli ko'rinish va shakllarda bo‘ladi (9-rasm) Aslida, har bir tikancha maxsus mum ajratadigan bezning tashqi tomiridir(Foldi I. 1997). Puto va Coccidohystrix avlodlari vakillari- ning tanasida tikoncha toTa yo‘qolib, unda turli oTchamdagi tola va tukchalar qolgan xolos.


A B D
9-rasm. Tikanchasimon tuzilmalar
A - tikanchalar; B - tukchalar; D - qilchalar


Disksimon bezlar bilan birgalikda uchraydigan (odatda uch katakli, ba'zida 5 katakli) tikanchalar tananing o‘ziga xos ko‘plab juft tuzilmalar hosil qiladi. Odatda bu tuzilmalar 1 dan 18 juftga- cha boTadi (1 juft boshida va so‘nggisi anal sigmentida) va ular- ning aniq soni tur ichida turg‘un boTadi. Ayrim qurtlarda bunday tuzilmalar toTiq yoki so‘nggi juftining o‘rnida bir yoki bir necha nozik tukchalaruch katakli bezlar guruhi bilan uchraydi (TaBpujiOB, 2016).
Erkaklarining ogTz, anal apparati boTmaydi. Biroq rudimentar anal yorigT bilinib turadi. Tanalari ancha nozik, cho‘zinchoq, tana ko‘krakdan qorin tomonga ketgan sari ingichkalashibboradi. Erkak- larining bosh, ko‘krak va qorin qismlari aniq ajralib turadi. Turli


48

nil..i । inansub erkaklarining kattaligi 0,6 mm dan 7 mm ga qadar ■M iili Mo'ylovlari ingichkauzun, ba’zan mo‘ylovi tanauzunligiga Mjll"¹ ladi. Mo‘ylovlar ko‘pincha ipsimon boTib, ular 3 tadan 13

Iiii bo‘g‘imdan iborat bo‘ladi, undan tashqari, mo‘ylovlarda H'IP 14 ,i lukchalar joylashadi. Tukchalar ham har xil ingichka yoki |i" |. nii boTadi. Mo‘ylovlarining uch tomonidagi bo‘g‘imida uzun Hk'iiniiinon tuzilma bo‘ladi (10-rasm).
I ikaklarining ko‘zlari oddiy, ba'zida fasetkali bo‘ladi, Mar- Iidac oilasiga mansub vakillarda fasetkali ko‘z boTadi. Bar- >l'ii nkaklarda og‘iz apparati rivojlanmagan boTib, mos ravishda l'niiiin ham boTmaydi. Ko‘kraklari esa, qorin qismiga qaraganda hfng, yo‘g‘on, ancha qattiq qoplamli boTadi.