Udk ­­ Qol jazba huqıqında

3.2 Jiyenbay Izbasqanov, B.Genjemuratov hám basqalardıń qosıqların awdarıwda sheberlik.

Qaraqalpaq shayırları lirikasınıń ózbek tiline awdarmalanıwı qaraqalpaq ádebiyatınıń rawajlanıp atırǵanınan derek beredi. Shınında da qaraqalpaq poeziyası, sonıń ishinde lirikası ideyalıq hám tematikalıq jaqtan kóptúrlilikke iye boldı, janrlıq jaqtan joqarı basqıshlarǵa kóterildi, formalıq izlenisler burın kórilmegen dárejege jetti. Qaraqalpaq ádebiyatındaǵı usınday unamlı alǵa ilgerilewler ózbek oqıwshılarınıń da qızıǵıwshılıǵına sazawar bolmaqta. Lirikamızdıń eń jaqsı úlgilerin ózbek tiline awdarma jasaw isleri joqarı basqıshlarǵa kóterilmekte. Solardıń bir kórinisi-2010-2020-jıllarda qaraqalpaq shayırlarınıń lirikası turaqlı túrde awdarmalanıp barılǵan. J. Izbasqanovtıń «Tallar, tallar» qosıǵı «Sharq yulduzi» 2007-jıl 5-sanında Muzaffa Ahmad tárepinen awdarmalanıp járiyalanǵan. Awdarma kórkem awdarma qaǵıydalarınan sırtqa shıqpastan ámelge asırılǵan. Muzaffar Ahmad qaraqalpaq ádebiyatında shıǵarmalardı ózbeke tiline awdarmalawda eń belsendi awdarmashı esaplanadı, onıń barlıq awdarmaları ózbek ádebiyatı oqıwshılarınıń talǵamına say keledidesek durıs aytqan bolamız. J. Izbasqnov –peyzajlıq lirikanıń sheberi. Shayırdıń usı ózgesheligin tanıtıwda Muzaffar Ahmad onıń «Tallar» qosıǵın qaraqalpaqsha hám ózbekshe awdarılǵanın salıstırıp qarap kórsek, originaldaǵı kórkem ideya, lirikalıq mazmun, forma sının buzbastn saqlanǵanlıǵına gúwa bolamız:

.


Armanlı arıwday jalańash tallar,
Qıs qarǵa kómipti átiraplrıńdı,
Endi bayaǵıday erke samallar,
Sıldırlata almas japıraqlarıńdı.
Joqarıda alınǵan túp nusqa shuwmaqqa, endi ózbekshe awdarmasın salıstıramız.


Hayoliy suluvday yalanǵoch tollar
Qish qorga kómipti yon-yoǵingizni,
Endi avvalgiday erka shamolar,
Shivirlata olmas yaproǵingizni.⁹³
Birinshi qatarda berilgen berilgen armanlı arıwday degendi hayoliy suluvday dep awdarmalanǵanın kóremiz. Qosıq tereń filosofiyaǵa iye, onı bir oqıǵanda túsinip alıwdıń ózi múshkil. Basqa poeziyalıq qatarlarda ushıraspaytuǵın mánis-maǵana bar bunı awdarmashı jaqsı túsinip jetkenin awdarma arqalı bilsek boladı. Onıń armanlı arıwday- hayaoliy suluvday dep awdarmalawı awdarma jasawshınıń jetiskenligi, logikalıq jaqtan tereń oylanıp, shayır sezimin túsinip jete alǵan.Usı qosıqtıń awdarması boyınsha talqılawımızdı dawam etemiz. Qosıqtıń qaraqlpasha:
Qarlı boran tınbay uytqıp tańlarda,
Uwısında erksiz buyıqtıradı.
Biraq jıltıldasıp, sónbes ármanlar
Siziń tamırıńızda uyıp turadı.
- degen tereń názik sezimlerge qurılǵan poetikalıq qatarlar bar. Usı tolǵanıslardı awdarmashı tolıq halında saqlawǵa erise alǵan:
Endi, oh, kun bóyi qorli bóronlar,
Erksiz oǵushida saqlab turadi.
Hayhot yalt-yult etib sónmas armonlar,
Sizning tomirlarda porlab turadi.
Qosıq qatarları pútkilley ózgerip ketken bunıń sebebi, qosıq qatarların sózbe –sóz ózgertpesten awdarmalawdıń ilajı joq, túp nusqadaǵı filosofiyalıq máni shıqpay qalıwı, uyqas hám forma buzılıwı múmkin, sonlıqtan awdarmashı qosıqtı júregi menen sezip júregi menen awdarmalaǵan. Shayır tili hám stilin awdarmada saqlap qalıwǵa háreket qılǵan.

Belgili shayır Baxtiyar Genjemuratovtıń «Ukuzdaryo bitiklari» dep atalǵan qosıqlar hám dástanlar toplamı 2006-jılı Tashkentte Alisher Nawayı atındaǵı Ózbekstan Milliy kitapxanası baspasınan shıqtı. Qaraqalpaq tilinen Rustam Musurmon awdarmaladı. Usı kitaptan orın alǵan «Berdaq faryodi» qosıǵındaǵı bazı bir shuwmaqlardı túp nusqası menen salıstıramız. Túp nusqdaǵı qatarlar: