Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
429 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
xo‘jaligi ishchilari va yeri yo‘q dehqonlarga alohida e’tibor qaratish; qishloq joylarda 
kooperativ xo‘jaliklarni tahkil etish; banklar, sug‘urta korxonalari, ko‘mir shaxtalari 
va boshqalarni milliylashtirishni amalga oshirish
51
. 
1947 yil 18 iyulda Britaniya Parlamenti Hindiston mustaqilligi to‘g‘risida 
Qonun qabul qildi, va unga muvofiq Buyuk Britaniya hukumatining Britaniya 
Hindistoni hamda uning maydonidagi rojaliklarga nisbatan vakolati tugadi. Britaniya 
podsholigi va rojaliklar hukmdorlari o‘rtasidagi barcha kelishuvlar 1947 yil 15 
avgustdan boshlab o‘z kuchini yo‘qotdi
52
. Mustaqil Hindiston Konstitusiyasining 
ishlab chiqilishi va qabul qilinishi, hamda qonunchilik hokimiyatining yangi 
organlari tashkil etilgunga qadar mamlakat parlamenti vazifasini 1946 yil dekabrda 
tashkil etilgan Ta’sis majlisi bajardi.
Hindiston mustaqilligini qo‘lga kiritgandan so‘ng Ta’sis majlisi konstitusiya 
ustida ishlashni davom etdi. 1948 yil yanvar oyida uning loyihasi chop etildi. 
Mamlakat jamiyati tomonidan muhokama etilishiga sakkiz oy muddat ajratildi. 1948 
yil 15 noyabridan 1949 yil 17 oktabriga qadar loyiha Ta’sis majlisida ko‘rib chiqildi. 
Jami 7635 ta taklif va tuzatishlar kiritildi. 1949 yil 14 noyabrdan 26 noyabrgacha 
konstitusiya loyihasi uchinchi bor o‘qildi. Shu yilning 26 noyabrida konstitusiya 
Ta’sis majlisi tomonidan qabul qilindi. Shu tariqa konstitusiyaning ishlab chiqilishi 
va qabul qilinishi uchun uch yil muddat o‘tdi
53
. 
1949 yilning 25 noyabrida Ta’sis majlisi tarafidan konstitusiyaning qabul 
qilinishi arafasida mamlakat asosiy hujjatini tayyorlash komissiyasi raisi 
B.R.Ambedkar o‘z ma’ruzasida nafaqat konstitusiyaning asosiy ijobiy tomonlari, 
balki kelajakda vujudga kelishi mumkin bo‘lgan xavf-xatarlar to‘g‘risida to‘xtalib 
o‘tdi. Uning ta’kidlashicha, konstitutsiyaning qabul qilinishi bilan “qonli 
revolutsiyalar” va fuqarolar bo‘ysunmasligi kabi ommaviy chiqishlarga o‘rin 
qolmaydi. Bundan tashqari, xarizmatik shaxslar tomonidan avtoritar boshqaruvga 
ham yo‘l qo‘yilmasligini bildirdi. Bu holat, ayniqsa, bhaktiga sig‘inish, ya’ni xudoga, 
qahramonga va sardorga sig‘inish keng tarqalgan Hindistonga tegishli edi. 
Ambedkarning ta’kidlashicha, dinda bhakti ruhni qutqarishning yo‘li bo‘lishi 
mumkin. Ammo siyosatda bhakti – bu tanazzulga yo‘l bo‘lib, oqibatda diktaturaga 
olib keladi. Bundan tashqari, Ambedkar hindlar faqatgina siyosiy demokratiya bilan 
cheklanib qolmasliklari haqida ogohlantirdi. Mustaqillikni qo‘lga kiritgandan so‘ng 
Hindiston siyosiy teng huquqlilikka erishdi. Ammo ijtimoiy-iqtisodiy hayotda 
51
Narayan Jayaprakash. Socialism, Sarvodaya and Democracy. – New Dehli P. 79-87. 
52
Tomlinson B.R. The New Cambridge History of India, Volume 3, Part 3: The Economy of Modern India, 1860-1970. 
– London. Cambridge University Press, 1993. – P. 250.
53
Ibid, P. 974-975.

---