Учебное пособие для студентов первого курса 5120100 «Филология и преподавание языка»

TIL – RAMZLAR TIZIMI 
 
21-§.
 
Tilning semiotik tabiati.
Semiotika boshqa fanlar qatori 
lingvistikaga tegishli bo‘lib, aloqa vositasi bo‘lgan inson tilini o‘rganadi. 
Semiotika 
lingvistikadan 
materiallar 
yig‘adi, 
shuningdek, 
kibernetikadan, biologiyadan, psixologiyadan, jamiyatshunoslikdan, 
madaniyat tarixidan, adabiyotshunoslikdan foydalanadi. Shunga 
qaramay, o‘z navbatida, u ham ushbu fanlarga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi, 
ya’ni u fanlarning birlashishidan rivojlanadi.
Semiotik fikrlar belgilarning tushunchalar bilan bog‘lanishida, 
belgining muammosi bilan Arastu va B.Brextlar shug‘ullanganlar. Shuni 
aytish kerakki, belgilar muammosining tarixini evropaliklar doimo 
o‘rganib kelishgan. Qadimgi Rim antik davrida ham semiotika 
o‘rganilgan. XVI-XVII asrlarda belgilar muammolari bilan Lokk, 
Gassendi, Kondilyaklar shug‘ullanishgan. Tilshunos olim Ferdinand de 
Sossyur umumiy ko‘rinishdagi til birliklarini o‘rganib chiqadi. Til 
belgisining sxemasini yaratadi. Sossyur belgilar nazariyasida ifodalovchi 
va ifodalanuvchi tomonlar borligini aytadi. 
Tilning ijtimoiy hodisa ekanligi izoh talab qilmaydi, albatta. 
Shuningdek, tilning kishilar o‘rtasidagi eng muhim aloqa vositasi sifatida 
ta’riflanganiligi ham ma’lum. Lekin bu ta’rif tilning vazifasiga ko‘ra 
mohiyatini belgilab beradi. Tilning material nuqtai nazaridan nimani taqozo 
etishining bunga aloqasi yo‘q. Bu jihatdan til o‘ziga xos murakkab 
sistemani tashkil etadi. Shuning uchun Ferdinand de Sossyur: “Til 
tafakkurni ifoda qiluvchi belgilar yig‘indisidan iboratdir”, - deb javob 
beradi. Shuning uchun Sossyur lingvistik ta’limotida lingvistik belgi 
masalasi markaziy o‘rinni egallaydi [A.Nurmonov, 2009: 35].