Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

Asl yaydoqchilar (Ichneumonidae) oilasiga
kiruvchilarning ham ko‘pchilik 
turlari tangacha qanotlilar, ikki qanotlilar qisman parda qanotlilar, qo‘ng‘izlar hamda 
o‘rgimchiksimonlarda parazitlik qiladi. Ular odatda ancha yirik va serharakat. Bu 
oilga 20000 ga yaqin tur kiradi. Ularning urg‘ochilari turlariga qarab 50 tadan 1000 
tagacha tuxum qo‘yadi. Asl yaydoqchilar ko‘pchiligining urg‘ochisida uzun tuxum 
qo‘ygichi bor. 
Ular o‘rmon zararkunandalari va qishloq xo‘jalik o‘simliklariga zarar 
keltiruvchi hasharotlarni cheklab turishda muhim ro‘l o‘ynaydi. 
Bu oilaga kiruvchi ixneumon yaydoqchisi 
(Ichneumon sp)
tanasining uzunligi 
20-22 mm bo‘lib, rangi qora, qanotlari shaffof. Qorin qismi ko‘kragidan to‘siq bilan 

---

221 
ajralgan. Ko‘pincha zararkunanda hasharotlar va ayrim umurtqasizlarda parazitlik 
qilib, o‘ljasi tanasida tuxum qo‘yadi. Tuxumdan chiqqan lichinkalari xo‘jayinning 
ichki organlari bilan oziqlanadi va uning bo‘sh xitini ichida g‘umbakka aylanadi (75-
rasm).
 
75-rasm. Ixneumon yaydoqchisi tunlam kapalagi gurtini nobud qilib
g‘umbakka aylangani.
 
Bu yaydoqchi asosan Markaziy Osiyo, shu jumladan O‘zbekiston hududlarida 
keng tarqalgan. Sariq afion 
(Ophion luteus)
yaydoqchisini tana uzunligi 16-20 mm 
sarg‘ish-qizg‘ish rangda bo‘ladi. Ular kapalaklarning qurtlariga, ayniqsa g‘o‘zaning 
eng xavfli zararkunandasi-ko‘k qurt va ko‘sak qurtiga tuxum qo‘yadi. Sariq afion 
yaydoqchisi ancha keng tarqalgan. 
Afidiuslar bilan zararlangan shiralar qorayadi va sharsimon ko‘rinishda bo‘lib, 
puchlanib qoladi. Telenomuslar 
(Telenomus)
avlodining vakillari, masalan, 
Telenomus gracilis
asosan kapalaklardan sibir halqali pillakash kapalak qurtlari va 
tuxumlarida parazitlik qiladi. Ayrim turlari qalqonli qandalalarning tuxumlarini 
ko‘plab halok qiladi, jumladan, undan zararli xasvaga qarshi biologik kurashda 
foydalaniladi.