Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

Arrakashlar 
(Tenthredinidae)
oilasidagi
urg‘ochi vakillarining arraga o‘xshash 
tuxum qo‘ygichi bo‘ladi. Ular tuxum qo‘ygichi yordamida o‘simlik to‘qimasini arralab 
tuxum qo‘yadi.
O‘simlik to‘qimalarida oziqlanuvchi qurtlarining ko‘krak qismida haqiqiy, 
qorin qismida esa soxta oyoqlari rivojlangan bo‘lib, “soxta qurtlar” deyiladi. Bu 
oyoqlar, ularni o‘simlikdan tushib ketmasligi uchun zarur. Arrakashlar qurtlari 
tuzilishining kapalak qurtlari bilan o‘xshashligi, bu ikki guruhning filogenetik 
jihatdan yaqinligini bildirmaydi; balki bir xil yashash muhiti ta’sirida yuz bergan 
parallellikni ko‘rsatadi.
Shoxdumlilar
 
(Siricididae)
 
oilasi
vakillarining keyingi qorin bo‘g‘imida uzun 

---

215 
qattiq o‘simtasi bo‘ladi. Lichinkalari o‘simliklarning yog‘ochlik qismiga ziyon keltiradi.
 
72-rasm. Parda qanotlilar turkumi: 
1-serperis; 2-yo‘l pompili; 3-asalari tulkisi; 4-pinser taxiti; 5-
sfeks; 6-devor odineri; 7-dog‘li skoliya; 8-pemofredon; 9-tukli skoliya; 10-qumloq ammafili; 11-
ammedyaevmen; 12-megaxila; 13-pelopeya; 14-melekta; 15-burunli bembeks; 16-devor antoforasi; 
17-olti yo‘lli galikt; 18-g‘ishtchi ari; 19-floretiy antidiyasi; 20-oltinsimon osmiya; 21-yaltiroq ari; 
22-duradgor ari; 23-stilb yaltiroq arisi.

---

216 
Asalarisimonlar 
(Apidae) 
oilasiga kiruvchi hasharotlarning tanasi tuk bilan 
qoplangan. Orqa oyoqlaridagi panjasining birinchi bo‘g‘imi kengayib, gul changini yig‘ishga 
moslashgan maxsus chuqurcha - “savatcha” ni hosil qiladi. Og‘iz organlarining tuzilishi ham 
gul nektarini so‘rishga moslashgan. Qurtlarini nektar va gul changi bilan boqadi. Bu oilaning 
keng tarqalgan turlariga misol qilib asalari, tukli arilar va arrakash arilarni
 
keltirish mumkin. 
Asalari
(Apis mellifera) 
jamoa bo‘lib yashovchi hasharot. Uning har bir oilasida 
10000 dan 50000 tagacha, ba’zan 100000 tagacha ishchilar, bitta ona (malika) va bir 
necha yuzta erkaklari (
trutenlar) 
bo‘ladi. Oiladagi barcha arilar bitta ona arining nasli 
hisoblanadi. Lekin ular tuzilishi bilan bir-biridan farq qiladi.
Ona va erkak asalarilar ishchilariga nisbatan yirik, qorin bo‘limi yo‘g‘on va uzunroq 
bo‘ladi. Erkaklarining mo‘ylovlari ancha uzun, ko‘zlari esa yirik, lekin qanotlari 
ishchilarinikiga nisbatan kaltaroq (73-rasm).