Tuzuvchi: A. Behzod

BO’G’IN KO'CHIRISH QOIDALARI
Satrga sig'may qolgan so'zlar keyingi qatorga bo'g'in asosida ko'chiriladi: tad-birkor, tadbir-kor, kol-lej, ma'-lum, ta'-lim kabi (tutuq belgisi birinchi bo'g'inda qoldiriladi).
So'z boshida kelgan yolg'iz unli hech vaqt yakka o'zi qoldirilmaydi: e '-Ion emas e 'Ion, u-ka emas uka, mudofa-a emas mudo-faa singari.
So'z tarkibida ikki undosh yonma-yon kelsa, ular keyingi satrga birgalikda ko'chiriladi: dia-gramma, mono-grafi-ya, foto-grafiya kabi.
Sh, ch, ng harflar birikmasi doim birgalikda yoziladi: ko-shona, pu-chuq, de-ngiz kabi.
Ng harfiy birikmasi ikki unli o’rtasida kelsa, keyingi bo’g’inning boshi sifatida ko’chiriladi: de-ngiz. Ng harfiy birikmasi bir unli va bir undosh o’rtasida kelsa, oldingi bo’g’inning oxiri sifatida ko’chiriladi: sing-lim.
Qisqartma so'zlar, yil, oy, raqam bilan yozilgan sonlar keyingi qatorga ko'chirilmaydi: O'zMU, ToshDPU, 2001, 19, XX kabi.
10-«A» sinf 26-uy, 100 gr, 25 sm, 10 mm kabi ko'rinishdagi birikmalar ham bir-biridan ajratilmaydi.
Tutuq belgisi oldingi bo’g’inga qoldirilib ko’chiriladi: mas’-ul, mas’-ud.


ESLATMA! So’zlarni bo’g’inga ajratishda oldingi bo’g’in undosh bilan tugab, keyingi bo’g’in unli bilan boshlanmaydi: on-a, uk-a kabi holatda bo’lmaydi. Bo’g’inga ajratish deganda og’zaki nutqda so’zlarni bo’g’inlarga bo’lishni tushunamiz: bo-la-lar-cha. Bo’g’inga ko’chirish deganda esa satrga sig’may qolgan bo’g’inni keyingi satrga ko’chirishni tushunamiz (yozma nutqda): bola-larcha.
Sof o’zbekcha so’z o’zagida uchtagacha bo’g’in, bir bo’g’inda to’rttagacha tovush bo’lishi mumkin. Boshqa holatlardagi bo’g’in tiplari o’zlashma so’zlarga xos.O’zbek tilida bo’g’inning quyidagi tipi mavjud:
Bir unlidan iborat: u (olmosh)
Bir unli va bir undosh: un, uch
Bir unli va ikki undosh: bir, daftar.
Bir unli va uch undosh: do’st, mard.
TOPSHIRIQ!
Quyidagi so‘zlarni bo‘g‘inlarga ajratib ko‘chiring.
Harf, shogird, manba, sunbul, tinglamoq, ko'ngil, qaib, singil, jingalak, dekabr. kiosk, teleks, faks, juft, mustaqillik, xushchaqchaqlik, ma’ruza, jahl, albom, mudofaa, taassurot.