Turizm va madaniy meros xalqaro universiteti huzuridagi buxoro turizm va madaniy meros texnikumi

Variatsiya ko 'rsatkichlarining tuzilish tartibi

14-Mavzu Dispersiyani “Moment” usulida hisoblash tartibi u asosida oraliq ko’paytmasini aniqlash.
Dispersiya ko‘rsatkichlarini jumladan, o‘rtacha kvadratik og‘ish darajalarini hisoblab chiqarish ancha mashaqqatlidir. Shu sababli, bunday hisob kitob amallarini ancha ixcham, sodda usullarda ham hisoblash yo‘llari mavjud. Ana shunday soddalashtirish usullaridan bo‘lib «momentlar» usuli sanaladi. Bu usulni yana yuqorida ta’kidlangandek, shartli noldan boshlab hisoblash deb ham ataladi. Aytilganlarni ilgari qo‘llagan misolimizga asosan amalda shunday tasavvur qilish mumkin
O ‘rtacha kvadratik og‘ish d ni hisoblash uchun birinchi tartibli moment (m₁ ) ni va ikkinchi tartibli moment (m₂ ) ni aniqlash talab etiladi.
Bu yerda ga, ga teng

«Momentlar» usuli bo‘yicha dispersiyaning formulasi

D² =i²(m² -m²₁ ), ya’ni dispersiya ikkinchi tartibli moment bilan birinchi tartibli moment o‘rtasidagi farqning oraliq yoki intervalning kvadratiga ko‘paytmasiga teng:

Ikkinchi darajali moment quvidagi formula bilan aniqlanadi:




D ispersiya'ni moment usulida aniqlash


Keltirilgan hisob-kitoblar asosida m₁ va m₂ ni hisoblaymiz:



15-Mavzu Dispersiyaning mihim matematik xossalari va ulardan foydalanish.



•>
Dispersiya 'ni A-150 holda aniqlash (o *)




16-Mavzu Tanlama kuzatishning bosqichlari.
Tanlama kuzatish ma'lumotlari bilan bosh to'plamni tavsiflash ularning umumlashtiruvchi ko‘rsatkichlari orqali amalga oshiriladi. Buning uchun tanlama bosh to'plamning barcha muhim xususiyatlarini o'zida mujassamlashtirgan bo'lishi kerak. Agar tanlamada bosh to'plamning muhim xususiyatlari namoyon bo'lsa. u reprezentativ (vakolatli) deyiladi.
Tanlama qanchalik reprezantiv bo'lishidan qat'iy nazar, bosh va tanlama ko'rsatkichlar o'rtasida doimo tafovutlar bo'ladi. Chunki bosh to'plamda tanlamaga kiritilmagan boshqa birliklar ham mavjud. Ana shu tafovutlar tanlamaning reprezentativlik xatolari deyiladi.
Tanlov xatosining miqdori va uni aniqlash usullari tanlashning turi va o'tkazish sxemalariga bog'liq.
Bosh to'plamdan birliklarni tanlab olish qoidalariga qarab tanlash tasodifiy, mexanik, tipik, seriyali (uvali) va kombinatsiyali tanlash usullarida amalga oshirilishi mumkin.
Tasodifiy tanlash. Tanlashning bu usuli keng tarqalgan bo'lib, u qur'a usuli ham deyiladi. Bunda to'plamning har birligi uchun tartib raqamli jeton yoki bilet tayyorlanadi. Keyin ulardan tasodifiv tartibda to'plam birligining kerakli bo'lgan miqdori (birligi) saralab olinadi.
Bunday sharoitda to'plam birliklarining har biri tanlovga tushishining bir xil ehtimoliga ega bo'ladi.
Tasodifiy tanlashga misol qilib yutuqli o'yin tirajlarini olishimiz mumkin, bunda chiqarilgan biletlarning umumiy miqdoridan tasodifiy ravishda tavakkaliga raqamlarning ma’lum qismi tanlanadi va ular yutuq chiqqan raqamlarni tashkil qiladi. Bunda hamma raqamlar uchun tanlanma to'plamga tushish imkoniyati teng ta'minlanadi.