Turakulov e

Birinchi satҳda o’қituvchi o’zi muammoni қo’yadi, uni shakllantiradi va talabalarni mustaқil ravishda uning echilish yo’lini қidirishga yo’naltiradi.
Ikkinchi satҳda o’қituvchi faқat muammoli vaziyatni vujudga keltiradi, talabalar esa muammoni mustaқil shakllantiradilar va echadilar.
Uchinchi satҳ — oliy satҳ bo’lib, unda o’қituvchi shunday қoidani ko’zda tutadi: muayyan muammoni ko’rsatib bermaydi, balki unga talabalarni «ro’baro’» қiladi ҳamda ularni mustaқil ijodiy faoliyatga yo’naltiradi, ularni boshқaradi va natijani baҳolaydi. Talabalar esa muammoni mustaқil anglaydilar, uni shakllantiradilar, uning echilish usullarini tadқiқ қiladilar.
O’қuv muammosining қo’yilish jarayonini osonlashtirish uchun muayyan tartibga rioya қilish lozim bo’ladi. echilish lozim bo’lgan ҳamda yangi tushunchalar bilan bevosita boғliқ bo’lgan awalgi o’zlashtirilgan bilimlar doirasini faollashtirmasdan turib, muammoni қo’yib bo’lmaydi. Muammoli vazifalarni tashkil қilishdan oldin talabalarning sabab-oқibat aloқalarini o’mata olish usullarini egallaganligiga ishonch ҳosil қilish, talabalarning muammoli vaziyatni taҳlil қila olish darajasini otrganish shartdir. Shuningdek, o’қituvchi talabalar e’tiboriga faқat ular uchun қulay bo’lgan muammolarni қo’ymasligi ҳam mumkin. Shu bilan birgalikda muammoning echilishi uni to’ғri қo’ya bilishga ko’p jiҳatdan boғliқ ekanligini unutmaslik zarur.
Bu қoidalarni amalga oshirish, awalo o’қuv materialining mazmun xususiyati bilan boғliқdir. Uning tarkibi va tuzilmasiga қator talablarni қo’yish mumkin.
O’қuv materiali қuyidagi mazmunni қamrab oladi:

• 
  yangilik unsurlari (yangi tushunchalar, yangi belgilar, xususiyatlar, noma’lum tushunchalarningjiҳatlari, yangi aloқalar, ҳarakatlanishning yangi usullari);
  
• 
  faktlar, bilish vazifalari va masalalari, ziddiyatlari ko’rinishidagi materiallarni қamrab olgan ma ‘lum va yangi bilim o’rtasidagi ziddiyat;
  
• 
  umumpedagogik va didaktik tamoyillarni ҳisobga olgan pedagogik nazariyaning metodologik asoslari materialini mantiққa muvofiқ bayon қilish.
  

Shuni ta’kidlash lozimki, o’қitish jarayoni faқat «muammoli» yoki «nomuammoli» metodlar yordamidagina amalga oshmaydi, balki uning samarali borishi uchun xilma xil metodlarni қo’llash maқsadga muvofiқdir. O’қituvchi mashғulotning maқsadi, o’қuv materiallarining mazmunini to’plash, auditoriyada қatnashgan talabalarning xarakteri, ularning tayyorgarlik darajasini ҳisobga olgan ҳolda ularni tinglash ҳamda birini ikkinchisi bilan boғlashni amalga oshiradi. Shundagina o’қuv jarayonining yuқori samaradorligi ta’minlanadi. Shuningdek, muammoli o’қitishning samaradorligi ko’p jiҳatlardan talabalarning ijodiy faoliyatiga, muammoni ifodalash va echishga bo’lgan tayyorgarligiga boғliқ bo’ladi. Ularni ijodiy faoliyatga jalb қilishda muammoli boshlash bayonidan asta-sekin tadқiқot ishlarigacha o’tish tavsiya etiladi. Shuningdek, muammoli o’қitishning barcha metodlari zanjirida asta-sekin oddiydan murakkabga O’tish kerak bo’ladi.
Pedagogikaga oid adabiyotlarda talabalarning ijodiy faoliyati reproduktiv, қayta ishlab chiқish metodlarini shakllantirmasdan awal amalda bo’la olmasligi ta’kidlanadi. Agar o’rganilayotgan kursning (bo’lim, mavzuning) moҳiyatini, ulardan foydalanishning zarur metodik materiallari va қoidalarini talabalar bilmasa va anglamasa, o’қituvchi ularning ijodiy faoliyatini tashkil eta olmaydi.
Demak, muammoli o’қitish etarli darajada samarali bo’lishi uchun u yaxlit o’қuv-tarbiya jarayonining uzviy қismi bo’lishi kerak.
Muammoli leksiyalar o’tkazish jarayonida talabalarda ijodiy faoliyatga zarur bo’lgan motivlar, қimmatli yo’l-yo’riқlar va yo’llanmalarning shakllanganligi muҳim o’rin egallaydi.
Ta’kidalash joizki, o’қuv faoliyati motivlarining doirasi juda ko’p motivlar yiғindisi bo’lsa-da, ulardan ikki guruҳi belgilovchi ҳisoblanadi.