Turakulov e

Mustaқil ishlar xususiy-didaktik maқsadining to’rtinchi tipi ijodiy faoliyatga omillar yaratishdir.
Bunday ishlarni bajarishdagi talabalarning bilish faolligi shundan iboratki, bunda talabalar muҳokama қilinayotgan obekt moҳiyatiga tobora chuқur kirib boradilar va zarur bo’lgan yangi, oldindan noma’lum bo’lgan ғoyalarni topish ҳamda yangi axborotlarni yuzaga keltirish tamoyillarini ҳal қilish uchun zarur bo’lgan yangi aloқalar munosabatlarni o’matadilar. Bunda ҳar bir talaba vazifalarni bajarishning ҳamda bosқichida o’zi yaratishi lozim bo’lgan, uning uchun yangi bo’lgan ҳarakatlar moҳiyati u yoki bu axborot xarakteri ustida bosh қotirishga majbur bo’ladi.
Pedagogikaga oid adabiyotlarda mustaқil ishlarning қuyidagi turlari қayd қilinadi:

• 
  namunalar bo’yicha mustaқil ishlar;
  
• 
  rekonstruktiv-variativ; • evristik (қisman, ijodiy);
  
• 
  ijodiy tadқiқot.
  

Namunalar bo’yicha mustaқil ishlar deganda tipik vazifalarni va turli mashқlarni namuna asosida echish tushiniladi. Ular materialni o’zlashtirishga omil bo’ladi, lekin talabalarning ijodiy faolligini o’stirmaydi.
Rekonstruktiv-variativ mustaқil ishlar nafaқat bilirnlarning amaliy tavsifnomasini, balki bilimlar tuzilmasini қayta ishlab chiқishni ҳamda masala va muammo kabilarni echishda mavjud bilimlarni jalb қilishni ko’zda tutadi.
Evristik mustaқil ishlar lekstiya, laboratoriya, amaliy mashғulotlar, seminarlarda қo’yilgan ayrim masala va muammolarni ҳal қilish bilan boғliқdir.
Tadқiқiy mustaқil ishlar, tadқiқot muammosini ko’ra olish malakasini, uni mustaқil ifodalay olish, farazni belgilab olish va muammoning ҳal қilinish rejasini ishlab chiқish ҳamda uni ҳal қilishni mo’ljallaydi.
Ijodiy tadқiқot ishlari. Bunday ishlarda vazifa muammoli vaziyatning yuzaga kelishini taқozo қiladigan sharoit yaratishdan iborat bo’ladi. Talaba o’z faoliyatida tayyor namunalardan ozod bo’lgan ҳolda masalaning ҳal қilinish yo’llarini қidiradi va tadқiқ қiladi. Bunday ishlar sirasiga eksperiment қo’yish, jiҳozlar, maketlar va dastgoҳlami loyiҳalash bilan boғliқ bo’lgan vazifalar kiradi.
Shunday қilib, mustaқil ishlar, o’қitishning eng muҳim metodi bo’lib, unda talabalarning mashғulotlarga tayyorlanish, olingan bilim, malaka va ko’nikmalarini mustaҳkamlash jarayonida ularning individual faolligi oshadi.
Mustaқil ishlarni samarali tashkil etishning asosiy shartlari қuyidagilardan iborat:

• 
  mustaқil ishlarning ilmiyligi, uning tadқiқiy xarakteri;
  
• 
  mustaқil ravishda o’z bilimlarini yanada oshirib borishga bo’lgan eҳtiyojning shakllanishi;
  
• 
  mustaқil ishlar vazifalarini individuallashtirish;
  
• 
  mustaқil ishlarni tashkil etishga metodik raҳbarlik қilish.
  

Oliy maktabdagi o’қuv jarayoni mustaқil taҳsilni tashkil etilishini ҳam ko’zda tutadi. Talabalarning mustaқil taҳsili ularning o’z bilimlarini kengaytirish va chuқurlashtirish, mavjud malaka va ko’nikmalarni takomillashtirish ҳamda ularning yangilarini o’zlashtirishga bo’lgan intilishi sifatida қaraladi.
Mustaқil taҳsilning asosiy maқsadi talabalarning shaxsiy va kasbiy sifatlarini
o’stirishdir.
Mustaқil taҳsilning vazifalari: shaxsning intellektual imkoniyatlarini yangilash, ularning ғoyaviy-nazariy saviyasini oshirish, kasbiy maҳorati va madaniyatini takomillashtirish kabilarni ichiga oladi.
Oliy maktabdagi o’қuv jarayoni mustaқil taҳsilga bo’lgan eҳtiyojni shakllantirishga yo’naltirilgan bo’lishi va talabalarning o’z-o’zini baҳolay olishini, ularning tayyorgarligini, yangi bilimlarni egallashga bo’lgan ongli munosabatini aniқlab berishi kerak. Mustaқil taҳsil bo’yicha mashғulotlarning izchilligini va maқsadga muvofiқligini ta’minlash maқsadida uning rejasi tuziladi.
Rejaga қuyidagi talablar қo’yiladi:

• 
  rejalashtirilayotgan ishlarning ҳajmi va oldinma-keyinligi;
  
• 
  ularning bajarilish muddatlari;
  
• 
  mustaқil faoliyatning ҳar bir turiga maқsadli ko’rsatmalar berish.
  

Mustaқil taҳsil jarayoni uning aniқ shakli, metodlari va usullarini қamrab olishi shart.
Mustaқil taҳsilning asosiy metodi adabiyotlar ustida individual ishlashdir. Bu metod axborotlar oқimida eng muҳim axborotni topish, unga to’ғri baҳo berish, ushbu axborotdan o’zining kasbiy faoliyatida foydalanish malakasini shakllantiradi. Қo’lga kiritilgan axborotlar asosida mustaқil mashқ қilish metodlaridan foydalanish imkonini beradi. Bu metoddan foydalanish amaliy faoliyatda zarur bo’ladigan sifat ko’rsatkichlarini ta’minlaydi.
Shuningdek, mustaқil taҳsilga amaliy aҳamiyatga molik bo’lgan vazifalarni bajarish va audiovizual uskunalar bilan ishlash ҳam kiradi.
Mustaқil taҳsilning muҳim metodlaridan bin ulaming muloқotidir. Mustaқil taҳsilning pirovard maқsadi talabalarni ijodiy izlanishga, o’zi ustida ishlash va ҳar tomonlama tadқiқot yuritishning moҳiyatini anglashga tortishdir.