|
Hydrurus turkumiga mos vakillar palmeloid tuzulishli suvo‘tlar orasida eng tabaqalashgan. Uning tallomi ham eng katta (uzunligi 30 smgacha boradi). Kolloniyasida uning o‘rtasi va tarmoqlanganlari farqlanadi. SHilimshiq ichidagi hujayralarda bittadan piyolasimon xromatofor, bir nechta kiskaruvchi vaktsolalar bor. Koloniyani chekkasida hujayralar tigiz, ichkarida siyrak joylashgan. Tallomni o‘sishi apikal hujayralarning bo‘linishi hisobiga amalga oshadi. Jinssiz ko‘payishda zooosporalarni hosil qiladi. Hydrurus sovuq tez oqadigan ayniqsa tog‘ jilg‘alarida toshlarga boshqa narsalarga birikkan holda uchraydi.
Sinurafitsalar-Synurophyceae sinfi
Sinf Synura (grek. Sun-birga, bilan,ura-dum) turkumi bilan nomlanadi. Sinfga mansub organizmlar quyidagi umumiy tavsifga ega.
1.Bir hujayrali va koloniya hosil qilgan monad tuzilishli. Hujayralari bir yoki ikki xivchinli, oldinga yo‘nalgan.
2. Plastidlari oxrofitlarga xos, xloroplastdagi DNK halqa hosil qilmaydi.
3. Xlorofill va S1, fukoksantin va vialoksantin mavjud.
4. Ko‘zcha yo‘q.
5. g‘amlanadigan oziq xrizolaminarin xloroplastdan tashqarida.
6. Mitoxondriy nayli kristli.
7. Hujayra kremniyli tangachalardan iborat sovut bilan qoplangan.
8. Ko‘payishi asosan vegetativ, jinsiy ko‘payish ham tavsiflangan.
9. Rivojlanishi zigota reduktsiyali gaplabiont o‘tadi, chuchuk suvlarda tarqalgan.
Sinurafitsalarda hujayrasining oldida yorug‘lik mikroskopida ko‘rinadagan ikkita xivchin mavjud. Xivchinlardan bittasi yoki har ikkalasi mayda organik tangachalar bilan qoplangan.
Hujayrasida 1-2 ta xloroplastlar mavjud. Barcha oxrofitlardagi kabi xloroplastlar 4 qavat membrana bilan o‘ralgan,lamellalari uch tilakoidli. Pirenoid bor. Mitoxondriy yadro atrofida joylashgan. Golji apparatida bitta diktiosoma bor xolos. Hujayrasining oldida yadro, unda to‘rtta yadrocha mavjud.sitokinez bo‘linish ariqchasi orqali o‘tadi.
Bir hujayrali tuzilgan sinurafitsalarda ko‘payish hujayrani o‘rtasida teng ikkiga bo‘linish bilan, koloniya hosil qilganlarida uni bo‘laklarga bo‘linishi bilan amalga oshadi. Jinsiy jarayon-izogamiya tarzida o‘tadi.
Sinurafitsalar, tillarang suvo‘tlarkabi endogensistalar hosil qiladi. Hujayralarini usti kremniyli birnecha tangachalar bilan qoplangan, ular organik modda bilan qorishib suvo‘tni hosil qilgan. Diatomlardan farqlanib hujayralar bo‘lina oladi.
Sinurafitsalar chuchuk suvlar fototroflari hisoblanadi. Biroz nordon yoki mo‘tadil suvlarda ularning turlari soni ko‘p bo‘ladi.
Sinurafitsalarni R.A.Anderson (1987) ikkala xivchinni oldinga yo‘nalganligi, ko‘zcha xlorofil S2 yo‘qligi, xloroplastdagi DNK xalqasimon emasligi, fototrof vakillari uchramasligi, hujayrasini usti sovut bilan qoplanganligi va boshqa belgilariga ko‘ra tillarang suvo‘tlardan sinf sifatida ajratgan.
Molekulyar biologik tadqiqotlar sinurafitsalarni monofilitik guruh ekanligini tasdiqlaydi. Bu suvo‘tlar tillarang hamda diatomlarga yaqin turadi. Sinurafitsalar sinfining barcha vakillari bitta Synurales tartibiga jamlanib 6 turkumdan iborat.
Sunura turkumining vakillari koloniya hosil qiladi. Sferik shaklidagi koloniya hujayralarining orqa qismi birikishi bilan yuzaga keladi. Hujayra-sining oldida uzunligi turlicha ikkita xivchini bor. Hujayrasida ikkita xloro-plasti bor, usti tangachalar bilan qop-langan. Ko‘payishi vegetativ amalga oshadi.
Mallomonas turkumiga mansublar bir hujayrali, xivchinlari anik bo‘linib turadi. Hujayra tangachalar bilan qoplangan. Hujayrasida bitta xloroplast bor. Oxrofitlar bo‘limiga mansub Pelagophyceae, Pedinellophyceae, Dictyochophyceae, Bolydophyceae siniflarining taksonlari asosan dengizlarda tarqalganligi tufayli ularni tavsiflanmadi.
DIATOMLAR SINFI – DIATOMOPHYCEAE
Sinf Diatoma ( grek di-ikki, tome- kesilgan, kesma) turkumi bilan nomlanadi. Diatomlar sinfiga mansub suvo‘tlar kuyidagi tavsifga ega.
1. Bir hujayrali yoki koloniya hosil qilgan.Xivchinli hujayralar spermatazoidlardan iborat xolos. Xivchini bitta. Plastidlar oxrofitlarga xos xususiyatli.
2. Pigmentlari- xlorofill S (S1,S2,S3) b-karotin fukoksantin neofukoksantin, dinoksantin, diatoksantin, g‘amlangan moddalari xirizolaminarin moy, valyutin.
3. Hujayrasi katta epiteka, kichik gipotekadan iborat sovut bilan qoplangan. Mitaxondriy naysimon kristall. Mitoz ochiqsen-trolasiz.
4. Ko‘payishi vegetativ va jinsiy (izogomiya). Rivojlanishi gameta reduksiyali diplobiont. Zigota o‘sadigan auksosiora hosil qiladi.
5. Dengizlarda, chuchuk, sho‘rtob havzalar va tuproqlarda tarqalgan.
Diatom suvo‘tlarini hujayra qoplami shaffof sovutdan iborat. Sovutning tarkibida kremniy birikmalaridan tashqari organik birikmalarning aralashmalari va ayrim metallar (temir, magniy) bo‘ladi. Sovut ichi va ustidan pektin moddalardan iborat yupqa organik qavat bilan qoplangan. Sovut ikkita bo‘lak- yarimtasi yuqorigi, katta epiteka va pastki kichik gipotekadan iborat. Epiteka gipotekani qopqoqday qoplab turadi. Epitekani o‘zi yuqorgi palla- epival va va uni gardishi epitsingulyumdan iborat. Gipoteka ham palla- lipovalva va gardish gipotsingulyumdan tashkil topadi. Ikkita gardish o‘zaro yondashib, bir –biriga kirishib belbog‘simon ko‘rinishni hosil qiladi.
Diatom suvo‘tlarining epi-gipovalva tomonidan pallasini epiteka va gipotekani o‘zaro kirishgan tomonini belbog‘, yon tomonidan ko‘rinishi deyiladi. Pallaning ikkita asosiy tipi mavjud: aktinomorf, uni markazidan uchta va undan ko‘p chiziq o‘tkazilganda simmetrali bo‘laklarga bo‘linadi. Bunday palla diatomlarningsentriklar sinfiga mansublarda bor. Zigomorf pallani o‘rtasidan ikkitadan o‘rta chiziq o‘tkazilganda simmetryalarga bo‘linmaydi. Bunday palla diatomlarning pennatlar sinfiga mansublarda bor. Zigomorf pallalilarda o‘zoro o‘xshash ikki uchi bor. Ularni izopol palla deyiladi. Pallaning ikki uchi bir xil bo‘lmasa geteropol deyiladi. Gomphonema turkumi shunday tuzulishli. Pallaning oxiri yumoloqlashgan, nayzasimon, ilmoq kabi ko‘rinishlarga ega bo‘lishi mumkin.
Diatomlarning pallasida protoplastini atrof muxit bilan aloqasini ta’minlaydigan ko‘plab tirqishlar bor. Tirqishlarsiz palla bo‘lmaydi. Tirqishlar pallaning 10-75% yuzasini egallaydi. Pallani yuzasida protoplastni tashki atrof muxit bilan aloqasini taminlashda ishtirok etadigan o‘simtalar mavjud. Ular hujayradan polisaxaridli moddalarni ajratishda xizmat qiladi. Sovutning mustaxkamligini pallani tashqi, ichki tomonidan qovurg‘alar taminlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
