|
Иккинчи босқич- босқичма -босқич қийин вазиятга мослашиш ва унга фаол қаршилик кўрсатиш босқичи. Бу босқичда тана янги таъсир қилиш шароитига мувофиқ янги гомеостатик ҳолатга ўтади, унинг асосий белгиси яна (нормада бўлгани каби, лекин бошқа даражада) анаболик протсессорларнинг катаболикларга нисбатан устунлиги.
Учинчи босқич- асаб ва жисмоний чарчаш босқичи. Бу стрессли вазиятнинг энг хавфли босқичи, аввалги икки босқичда тузатиб бўлмайдиган энергия сарфланиши оқибатидир. Учинчи босқичга олиб келадиган стресснинг ҳаддан ташқари ёки узоқ давом этиши ўта хавфлидир, чунки улар танамиз ва руҳиятимизнинг турли касалликларига олиб келиши мумкин ("стресс касалликлари") - депрессия ва неврозлар, гипертония ва диабет, миокард инфаркти ва инсулт, иммунитет тизими. бузилишлар.
Умумий мослашиш синдромиБу бутун организмнинг мослашувчан ва ҳимоя хусусиятига эга бўлган ва ўта кучли зарар этказувчи таъсирига жавобан хос бўлмаган реактсиялар мажмуи. Дастлабки икки босқич Селе контсептсиясидаги замонавий "стресс" тушунчасига тўғри келади ва охирги босқични (чарчаш босқичини) акс ҳолда Селенинг ўзи "изтироб" деб атаган. Стресс ҳолатини конфликтли вазиятни ҳал қилиш ва янги шароитларга мослашиш зарурлигининг пайдо бўлиши деб таърифлаш мумкин.
Кундалик ҳаётда "стресс", шунингдек "муваффақият", "муваффақиятсизлик" ва "бахт" сўзлари ҳар хил одамлар учун ҳар хил маънога эга. Бу катта жисмоний куч, чарчоқ, оғриқ, қўрқув, диққатни жамлаш зарурати, жамоатчилик танбеҳининг камситилиши, қон ёъқотиш ва ҳатто кутилмаган катта муваффақият билан боғлиқ бўлиб, бутун ёълнинг бузилишига олиб келади. ҳаёт Аммо кўпинча "стресс" (инглизчадан: стресс - босим, босим, зўриқиш) оддий онгда "қайғу" (инглизча) - қайғу, бахтсизлик, безовталик, чарчоқ, эҳтиёж) синонимидир.
Стресс билан боғлиқ ҳаракатлар ёқимли ёки ёқимсиз бўлиши мумкин. Хафагарчилик ҳар доим ёқимсиз бўлади.
"Стресс" руҳий ҳолатига яқин - эмотсионал чарчаш синдроми (инглизча куйиш) - 1974 йилда америкалик психиатр Фрейденберг томонидан психологияга киритилган, бу ҳиссий чарчоқнинг кучайиши билан намоён бўлган. Одамлар билан мулоқот соҳасида шахсий ўзгаришларга олиб келиши мумкин. Бу ўз вазифаларига ва ишда содир бўлаётган нарсаларга бефарқлик, ўз касбий қобилиятсизлигини ҳис қилиш, ишдан норозилик, шахссизланиш ҳодисаларида ва охир -оқибат, ҳаёт сифатининг кескин ёмонлашиши билан намоён бўлади. Келажакда невротик касалликлар ва психосоматик касалликлар ривожланиши мумкин.
Бу ҳолатнинг ривожланишига монотон ёки кучли ритмда, оғир контингент билан ўзаро муносабатларда ҳиссий юк билан ишлаш зарурати ёрдам беради. Бунга, шунингдек, бажарилган иш учун муносиб ҳақ тўланмаслиги (нафақат моддий, балки психологик) ҳам ёрдам беради, бу эса одамни ўз ишининг ҳеч қандай баҳоси ёъқ деб ўйлашга мажбур қилади. Фрейденбергнинг таъкидлашича, бундай ҳолат хушёқишга мойил, ишга идеалистик муносабат билан, айни пайтда беқарор, хаёлпарастликка мойил, обсесёнга мойил бўлган одамларда ривожланади. Бундай ҳолда, эмотсионал ёниш синдроми шикаст таъсирига жавобан ҳис -туйғуларни қисман ёки тўлиқ чиқариб ташлаш кўринишидаги психологик ҳимоя механизми бўлиши мумкин. Бу кўпинча иши одамлар билан яқин алоқада бўлган одамларда учрайди - шифокорлар, психологлар,
Сурункали чарчаш синдроми(CФС) - тсивилизатсияланган мамлакатларда энг кўп тарқалган касаллик. Касаллик узоқ чарчаш билан тавсифланади, бу узоқ дам олишдан кейин ҳам ёъқолмайди. CФС нинг пайдо бўлиши инҳибитив жараёнлар учун масъул бўлган зонанинг фаоллигини инҳибе қилиш туфайли автоном асаб тизимининг марказий тартибга солиш марказларининг неврозининг ривожланиши билан боғлиқ. Касалликни қўзғатувчи омиллар - жисмоний фаолиятга зарар этказадиган мувозанатсиз ҳиссий ва интеллектуал юк. Катта шаҳарлар (мегаполислар) аҳолиси, тадбиркорлар, ишларни бажаришда масъулияти ошган одамлар (ҳаво ҳаракатини бошқарувчилар, темир ёъл операторлари) хавф остида.
Олдиндан қўзғатувчи омиллар: ноқулай санитария -экологик шароит, сурункали касалликлар, шу жумладан вирусли инфектсиялар. Касалликнинг кучайиш давридаги асосий симптоматологияси бефарқлик, депрессия, асоссиз ғазаб, қисман амнезия билан агрессия ва бошқалар билан тавсифланади. CФС турли номлар билан маълум: пост-вирусли астения синдроми, сурункали чарчоқ ва иммунитет бузилиш синдроми, миалгик. энсефаломиелит.
Умидсизлик(Лотинча фрустратио - "алдаш", "муваффақиятсизлик", "беҳуда кутиш", "ният бузилиши") - маълум эҳтиёжларни қондиришнинг ҳақиқий ёки сезилган имконсизлиги шароитида вужудга келадиган руҳий ҳолат. Умидсизлик субъект у ёки бу эҳтиёжларини қондириш учун таҳдид сифатида қабул қилинган вазиятда пайдо бўлади. Бу умидсизлик, ташвиш, асабийлашиш ва ҳатто умидсизлик каби бир қатор ҳиссий жараёнларда намоён бўлади. Умидсизлик каби, умидсизлик ҳам кутилган ва кутилган натижа бўлмаганда пайдо бўлади, лекин умидсизлик ҳолатида, одамлар муваффақиятга эришиш учун нима қилиш кераклигини аниқ билмасалар ҳам, хоҳлаган нарсаларини олиш учун курашишда давом этишади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
