Translated from Russian to Uzbek

Ижтимоий омиллар ва ижтимоий шароитлар

Шахснинг психо-эмотсионал стрессга чидамлилигига таъсир кўрсатадиган ижтимоий-ишлаб чиқариш хусусиятига қуйидагилар киради.

- ижтимоий ўзгаришлар;
- иш учун жавобгарликни ошириш;
- интеллектуал ишнинг сезиларли устунлиги;
- доимий вақт этишмаслиги;
- сурункали чарчоқ;
- иш ва дам олиш режимининг бузилиши;
- шахсий обрўсининг пасайиши;
- ишда ижодкорлик элементларининг этишмаслиги;
- иш жараёнида узоқ кутиш вақти;
- иш стереотипининг тез -тез ўзгариши;
- тунги сменалар ва шахсий эҳтиёжларни қондириш учун бўш вақтнинг этишмаслиги, сурункали гипокинезия ва бўрон, уйқунинг парадоксал фазаси вақтининг қисқаришига олиб келади;
- ирратсионал ва мувозанатсиз овқатланиш;
- чекиш ва спиртли ичимликларни мунтазам истеъмол қилиш.
Бу омилларнинг барчаси стресс таъсирининг асабийлаштирувчи таъсирини кучайтиради. Юқоридаги омилларнинг аксарияти касбий стресс билан боғлиқ.


Ижтимоий муҳитга яқин

Одамнинг қариндошлари ва дўстлари қанча кўп бўлса, стрессга қаршилик шунчалик юқори бўлади. Бу нафақат дўстлар ҳақиқатан ҳам бундай одамни стресс омилларидан ҳимоя қилаётгани билан эмас, балки яқин кишиларнинг ўзларига қилинган зарбанинг бир қисми бўлиб туюлиши билан ҳам боғлиқ. Яхши хулқли одамлар билан ўралган одам ўз қўллаб-қувватлашини ҳис қилади ва таҳдид солувчи экологик омилларни осонроқ қабул қилади. Бундан фарқли ўлароқ, ёлғиз яшайдиган ёки доимий оилавий муаммолари бўлган одамлар стрессга кўпроқ мойил бўлиб, касал бўлиш эҳтимоли кўпроқ.

Когнитив омиллар

Инсоннинг сезувчанлик даражаси (сезувчанлик) биологик стрессда унчалик аҳамиятга эга эмас, лекин руҳий стрессда ўта муҳим. Таъсирчанлик қуйидаги омилларга боғлиқ: рецептор сезгирлиги; юқори асабий фаолият тури; мия ярим кортексида шартли рефлекс (ассотсиатив) бирикмалар ҳосил бўлишининг қулайлиги; индивидуал тажриба жараёнида сезувчанликни ошириш ёки камайтириш; таълим орқали сезгирликни онгли равишда ошириш ёки камайтириш кўникмаларининг мавжудлиги.

Бу рўйхатдаги биринчи омил туғма анатомик ва физиологик хусусиятлар билан белгиланади ва озгина ўзгаришларга учрайди. Иккинчи ва учинчи омиллар ҳаётнинг биринчи йилларида шаклланади ва кичик ўзгаришларга учраши мумкин. Тўртинчи омил сезувчанликнинг ривожланишига таъсир қилувчи объектив ҳаётий шароитларга боғлиқ. Масалан, пианино созлагичи ва мина портлатгичи овоз сезувчанлигида сезиларли фарқларга эга бўлади. Бешинчи омил онгли сезувчанлик машғулотлари билан боғлиқ. Масалан, нейро -лингвистик дастурлаш ёки Эриксон гипнози усулларини қўллаган психотерапевт тиш шифокори ёки травматологга қараганда ҳиссиётларнинг намоён бўлишига юқори сезувчанликка эга бўлади.


Сизнинг аҳволингизни ва атроф -муҳит омилларини таҳлил қилиш қобилияти

Агар одам вазиятни потентсиал стресс деб ҳисобласа ва унга жавоб берса, агар унинг ихтиёрида бўлган фактларни мантиқий таҳлил қилиш хавф туғдирган деган хулосага олиб келса. Бир неча ҳаракатлардан сўнг, шахматчи бўлиш эҳтимоли борлигини аниқлаган шахматчи, ёълда машинасининг тормоз тизими яхши ишламаётганини тушунган ҳайдовчи, ҳамкасблари бирданига эътиборидан четда қолган амалдор - уларнинг ҳаммаси маълум миқдорда вазиятни мантиқий таҳлил қилгандан кейин стресс. Шу билан бирга, фикрлаш даражаси паст бўлган одам хотиржам бўлади, чунки у маълумотни таҳлил қилиш ва синтез қилиш қобилиятига эга эмас. Шу нуқтаи назардан, ривожланган тафаккур, бир томондан, стрессни келтириб чиқаради, потентсиал хавфни у ҳали мавжуд бўлмаган жойда аниқлайди, бироқ, бошқа томондан, қийин стрессли вазиятлардан чиқиш ёълларини топишга ёрдам беради.

Ўтмиш тажрибаси ва келажак ҳақида башорат

Кўпинча, одамнинг стресси ўтмишдаги травматик ҳодисаларни таҳлил қилиш билан боғлиқ ва бу ҳолда фақат когнитив жараёнлар ҳиссий жараёнлар билан чамбарчас боғлиқ. Ўтмишнинг эмотсионал-мантиқий таҳлилига асосланган бундай стрессларга мисоллар қўрқув ва фобия, рашк билан боғлиқ тажрибалар, травмадан кейинги стресс ҳодисалари ва бошқаларни келтириш мумкин. шартлар. Келажакка салбий қараш ҳам стрессни келтириб чиқариши мумкин. Шу билан бирга, одам ўз тасаввурида исталмаган ҳодисалар тасвирини яратади ("Агар мен бахтсиз ҳодисага тушиб қолсам", "Агар имтиҳонда ёмон баҳо олсам нима бўлади" ва ҳоказо), кейин эса стрессни бошдан кечира бошлайди. у ўзи ўйлаб топган воқеа ҳақида, ҳали бўлмаган ва умуман бўлмаслиги мумкин.

5.