Toshkent tibbiyot akademiyasi jamoat salomatligi va menejment kafedrasi

Umumiqtisodiy risklar

Umumiqtisodiy risklarga korxonaga nisbatan tashqi omillar bilan bog‘liq bo‘lgan risklar kiradi, masalan, valyuta kurslari va foiz stavkalarining o‘zgarishi, inflyatsiyaning kuchayishi yoki zaiflashishi. Ushbu risklarga, shuningdek, mamlakatda iqtisodiyotning umumiy rivojlanishi va bozorga yangi o‘yinchilar kirib kelish riski tufayli sohada raqobatning kuchayishi riski ham kirishi mumkin. Shuni ta’kidlash kerakki, ushbu turdagi risk alohida loyihalar uchun ham, umuman kompaniya uchun ham mumkin.

Bizning misolimizda eng ahamiyatlisi valyuta riski. Loyihani hisoblashda barcha pul oqimlari ko‘pincha barqaror valyutada, masalan, AQSH dollarida beriladi. Shu bilan birga, valyuta riskini aniqroq hisobga olish uchun pul oqimlari to‘lov amalga oshirilgan valyutada hisoblanishi kerak. Aks holda, siz baholanmagan valyuta riskiga duch kelishingiz mumkin, chunki valyuta kurslarining o‘zgarishi hisobga olinmaydi. Masalan, har ikkala mablag‘ va investitsiyalar bir xil valyutada hisoblansa va dollar kursi o‘sib borsa, lekin mahsulotning rubl narxi o‘zgarmasa, demak, aslida biz dollar ko‘rinishida kamroq daromad olamiz. Hisoblash uchun turli xil valyutalardan foydalanish ushbu omilni hisobga olishga imkon beradi, ammo bitta valyuta hisobga olinmaydi. Bu, ayniqsa, binoni ta’mirlash va jihozlarni sotib olish uchun barcha kapital qo‘yilmalar chet el valyutasida amalga oshirilganda va mahsulot otishdan tushadigan mablag‘lar rublda bo‘lganida bizning holatlarimizga to‘g‘ri keladi.

Loyiha riskini tahlil qilish

Loyiha riskini baholash va tahlil qilish tartibi diagramma shaklida taqdim etilishi mumkin (1-rasmga qarang)

1-rasm. Risklarni baholash va boshqarish tartibi

Risklarni baholash loyihani rejalashtirish jarayonida amalga oshiriladi va sifatli va miqdoriy tahlillarni o‘z ichiga oladi. Agar baholash natijalariga ko‘ra loyiha bajarishga qabul qilingan bo‘lsa, unda korxonada aniqlangan risklarni boshqarish vazifasi turibdi. Loyiha natijalariga ko‘ra, kelajakda risklarni aniqroq aniqlash va ular bilan ishlashga imkon beradigan statistik ma’lumotlar to‘planib boriladi. Agar loyihaning noaniqligi juda yuqori bo‘lsa, uni qayta ko‘rib chiqishga yuborish mumkin, shundan so‘ng yana riskni baholash amalga oshiriladi. Loyiha risklarini boshqarish, shuningdek, ma’lum bir vaziyatda statistik ma’lumotlarni to‘plash va ulardan foydalanish tartibi kompaniya va amalga oshirilayotgan loyihaning o‘ziga xos xususiyatlariga bog‘liq.