Transfuzion vositalarning turlari va ularni qo‘llashga ko‘rsatma. Qon va qon
o‘rnini bosuvchi eritmalarni birgalikda quyish.
155
Respublika Qurolli Kuchlar tizimi tibbiy xizmati transfuzion terapiya
o‘tkazish uchun quyidagi tabelli vositalardan foydalaniladi.
Qonni tarkibiy qismlariga: eritrotsitar massa, leykotsitar, trombotsitar massa,
plazma (quruq, nativ, antigemofilli, immun) kiradi;
Plazma preparatlari: albumin, protein, fibrinogen, trombin, gemostatik
gubka. Yo‘naltirilgan ta’sirli globulinlar, qoqsholga qarshi, antistafilakokkli,
grippga qarshi;
Plazma to‘ldiruvchi eritmalar: a) to‘ldiruvchi ta’sirli; b) dezintoksikatsion
ta’sirli; v) parenteral ovqatlantirish uchun;
g) boshqalar.
Qon va plazma o‘rnini bosuvchilarni quyishga asosiy ko‘rsatma:
O‘tkir qon yo‘qotish, travmatik shok, kuyish, yiringli infeksiya,
regeneratsiyani pastligi, nur kasalligi, anemiya, leykopeniya, trombotsitopeniya,
turli
intoksikatsiyalar,
gipoproteinemiya.
Transfuzion
terapiya
o‘tkir
gemorragiyani oqibatini yo‘qotishning asosiy usuli bo‘ladi. Terapiyani vazifalari:
1. Gemodinamikani tiklash: poliglyukin, konservatsiya qilingan nativ va quruq
plazma.
2.
Qonni
reologik
xususiyatini
normallashtirish
yo‘li
bilan
mikrotsirkulyasiyani tiklash (reopoliglyukin). Albumin yuqori reologik aktivlikka
ega, lekin uni qo‘llashdan oldin kristalloidlar quyilishi kerak.
3. Autogemodilyusiya jarayonida o‘rin egallagan interstitsial suyuqlikni
tiklash,
transkapillyar
metabolizmni
normallashtirish:
fiziologik
eritma,
elektrolitlarning yaxshi tenglashtirilgan eritmasi, bufer qo‘shilmalar saqlovchilar,
Ringer, laktat eritmasi yuboriladi.
4. Qonning kislorod tashish funksiyasini tiklash: konservatsiya qilingan qon,
kam muddatli saqlangan (4 kungacha) eritrotsitar massa quyiladi.
Shunday qilib, o‘tkir qon yo‘qotishda qonservatsiya qilingan qon va plazma
o‘rnini bosuvchilarni birga qo‘llab samarali davolash ta’minlanadi. Plazma o‘rnini
bosuvchilar AQH oshiradi, qonni reologik xususiyatini va mikrotsirkulyasiyasini
normallashtiriladi, qonni kolloid-osmotik bosimini tiklaydi.
156
Quyishdagi asoratlar, ularni profilaktikasi va davolash. Qon quyishda reaksiya va
asoratlar rivojlanishi mumkin. Posttransfuzion reaksiyani: pirogen (40%), allergik
(45%), anafilaktik (15%). Klinik kechishini og‘irligi bo‘yicha 3 darajasi farqlanadi:
engil reaksiya –temperatura 1
o
S atrofida ko‘tariladi, muskullarda og‘riq, bosh
og‘rig‘i, lanjlik; o‘rtacha reaksiya – temperatura 1,5-2
o
S ko‘tariladi, iztirob, puls,
nafas tezlashishi; og‘ir reaksiya - temperatura 2
o
S dan ortiq ko‘tariladi, iztirobli
titrash, lablar sianozi, qayd qilish, kuchli bosh og‘rig‘i, bel suyaklarda og‘riq,
hansarash kuzatiladi.
Davolash: yurak-qontomir, sedativ vositalar, desensibilizatsion terapiya
(novokain, kalsiy xlor, dimedrol, kortikosteroidlar).
Qon quyishdan keyingi asoratlar.
1. Mexanik xarakterdagi asoratlar, qon quyish texnikasi noto‘g‘riligi bilan
bog‘liq: yurakni o‘tkir kengayishi, havo emboliyasi, emboliya va trombozlar,
oyoq-qo‘lda qon aylanishi buzilishi. Bular arteriya ichi transfuziyasida
kuzatilishi mumkin.
2. Reaktiv xarakterdagi asoratlar.
1) Mos bo‘lmagan qon quyilishi natijasida posttransfuzion shok: Rh-mos
bo‘lmagan qon quyilganda, guruhlarni mos bo‘lmagan qon quyilganda,
qonning boshqa faktorlarining mos bo‘lmasligi;
2) Izoserologik xususiyatlari mos bo‘lgan qon quyilgandan keyingi
posttransfuzion shok: infeksiyalangan qon quyilganda, o‘zgargan qon
quyilganda.
3) Anafilaktik shok;
4) Sitratli shok;
5) Posttransfuzion pirogen reaksiya;
6) Massiv qon quyish sindromi.
3) Kasal donor qoni quyilganda infeksion kasallikning yuqishi (virusli gepatit,
bezgak, zahm bilan zararlanish).
Mexanik asoratlarni ichida birinchi o‘rinda guruh (40-50%) va Rh-mos
kelmasligi (30-40%) bo‘ladi. Qolgan asoratlar tahminan 10% ni tashkil qiladi.
157
Gemotransfuzion shok belgilari birinchi 25-50 ml guruhi mos kelmagan qon
quyilganda kuzatiladi: titrash, bosh og‘rig‘i, bel va oyoq-qo‘l mushaklarida og‘riq,
ko‘ngil aynishi, qayt qilish, gipotoniya, taxikadiya, oqarish bilan almashinadi,
sianozga o‘tadi, bezovtalik, qo‘rquv paydo bo‘lishi. Rh-mos kelmagan qon
quyilganda karaxtlik belgilari 2-3 soatdan keyin yuzaga keladi.
Guruhi mos
bo‘lgan, ammo sifatsiz qon quyilganda transfuzion shok belgilari quyishda 20
daqiqadan bir necha soat o‘tgandan so‘ng boshlanadi. Qon quyishda
afibrinogenemiya, atrombotsitopeniya, gomologik qon sindromi va boshqa
asoratlar ham bo‘ladi.
Posttransfuzion asoratni davolash, shok belgilari boshlanganda: 1. Qon
quyishni tezda to‘xtatish. 2. Vena ichiga 50-100 ml 40% glyukozaga 1 ml
adrenalin eritmasi (1:1000), 250-500 ml 5% natriy bikarbonat yoki laktasol, 60-
120 mg prednizolon, 2 ml 1% dimedrol eritmasi, 200 ml 15% mannitol, 1 ml
0,06% korglyukon 10-20 ml 40% glyukozada. 4. Keyin I guruhli qonni qisman
yoki to‘liq almashinuv-o‘rinbosarlarni quyishga o‘tish mumkin, har bir 500 ml
quyilgan konservatsiya qilingan qonga, boshqa vena orqali 5 ml 10% kalsiy xlor
eritmasi yuboriladi.
Ko‘rsatma bo‘yicha qayta 50 ml 40% glyukoza eritmasi, yurak-tomir
vositalari va antigistami preparatlari kiritiladi. Mos kelmagan qon quyilganda
yuzaga keladigan asoratlarda effektiv davolash chora-tadbirlari gemodializ
hioblanadi. Shuning uchun bemor shokdan chiqarilgandan keyin gemodializ
o‘tkazish uchun maxsus apparatlarga ega davolash muassasiga ko‘chiriladi.
Posttransfuzion asoratlarni oldini olish uchun qon quyishni to‘g‘ri bajarish
yotadi. Qon quyish uchun apparatlarni tayyorlash, quyish texnikasi, mayda teshikli
filtrli sistemalar qo‘llash katta ahamiyatga ega. Sensibilizatsiyalashgan bemorlarda
allergik reaksiyaning oldini olish uchun quyishdan oldin desensibilizatsiyalovchi
vositalar quyiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |