152
1) Qonni venaga quyish – ATOda ko‘p qo‘llaniladi. Qon quyishda har
qanday yuza venadan foydalaniladi. Tirsak bukilmasi, kaftning tashqi yuzasi, bilak,
oyoq kafti venalari. Venaga qon quyishda venepunksiya o‘tkaziladi (rasm-65),
buning iloji yo‘q bo‘lsa, veneseksiya (rasm-66) qilinadi. Qon va qon o‘rnini
bosuvchilarni uzoq vaqt quyish kerak bo‘lsa, vena plastik materialli trubka bilan
kateterizatsiya qilib qo‘yiladi.
Veneseksiya uchun yuza venalaridan foydalaniladi.
Operatsiya aseptika va
terini kesishdan avval to‘qimani og‘riqsizlantirish qoidalariga amal qilingan holda
o‘tkaziladi. Veneseksiya uchun quyidagi jarrohlik asboblari kerak bo‘ladi: teri
jarrohlik ignalar, ip, ketgut anesteziya va venepunksiyasi uchun shprits va ignalar,
jarrohlik pinset, anatomik pinset, skalpel, qaychilar, 4-ta qon to‘xtatuvchi qisqich,
igna ushlagich, 25-50 ml 0,25-0,5% novokain eritmasi.
65 -rasm. Venepunksiya
66-rasm. Veneseksiya
Veneseksiya o‘tkazish qoidalari:
1. Operatsion maydonga yodonat eritmasi bilan ishlov berish va steril choyshab
qo‘yish.
2. Vena uchun tayyorlangan teri, teri osti yog‘ to‘qimasi og‘riqsizlantiriladi.
3. Vena bo‘ylab teri kesiladi.
4. O‘tmas yo‘l bilan vena teri yog‘ kletchatkasidan ajratiladi.
5. Vena ostidan 2-ta ligatura qo‘yiladi, distal ligatura ushlovchi bo‘lib xizmat
qiladi.
153
6. “Ushlagich” vena fiksatsiyalanib, u igna bilan teshiladi.
7. Qon paydo bo‘lgach ignaga sistema kanyulasi ulanadi va qon quyish
boshlanadi.
8. Igna venaga markaziy ligatura bilan fiksatsiyalanadi.
9. Yara tikiladi
10.
Yaraga aseptik bog‘lam qo‘yiladi.
2) Magistral venani kateterizatsiyalash – yo‘qotilgan qon miqdorini tezda
to‘ldirish yoki uzoq transfuzion terapiya uchun o‘tkaziladi.
Bu maqsadda o‘mrov osti venasini punksion kateterizatsiyasi ham qilinadi.
3) Arteriya ichi transfuziyasi – qonni arteriya ichiga quyishga ko‘rsatma: 1.
Massiv qon yo‘qotish natijasida, qon o‘rni to‘lmay yurak to‘xtab klinik o‘lim
bo‘lganda
terminal holat, agar u qon yo‘qotish natijasida uzoq vaqtli gipotenziya
(AB - 60 mm. sim. ust.), travmatik shok, ichki transfuziya effektsiz bo‘lganda.
Tezkor vaziyatda oyoq yoki qo‘lning distal qismida istalgan yuza joylashgan
arteriya operatsiya yo‘li bilan ochiladi (bilak, orqa, katta boldir), u punksiyalanadi
va flakondan qon bosim bilan transfuziyasi amalga oshiriladi. Flakondagi bosim
rezina balon yordamida hosil qilinadi va arterial bosimni o‘lchash uchun
apparatlardan manometr bilan nazorat qilinadi.
4) Suyak ichiga qon quyish. Hozigi vaqtda kam qo‘llaniladi.
Bu oddiy usul
alternativ hisoblanadi, agar vena ichiga qon yoki qon o‘rnini bosuvchilarni
yuborishning iloji bo‘lmasa. Unda keng bo‘shliqli igna bilan g‘ovak modda
saqlovchi suyak punksiya qilinadi. Son va katta boldir suyagini epi- metafizar
qismi, son suyagini katta dumbog‘i, yonbosh suyakni qanoti qulayroq.
Og‘riqsizlantirish uchun 1%
novokain, keyin mandrenli maxsus igna bilan suyak
punksiya qilinadi. Mandren chiqarilgandan keyin, igna suyakning g‘ovak
moddasida joylashganiga ishonch hosil qilinib, 10-15 ml 0,5-1% li novokain
eritmasi yuboriladi. 5 daqiqadan keyin ignaga sistema
biriktiriladi va tomchilab
qon quyiladi. Suyak ichiga tez qon quyish zarar bo‘lganda, bu juda og‘riqli jarayon
bo‘lgani uchun umumiy og‘riqsizlantirish qo‘llaniladi.
154
5) Qonni reinfuziyasi – tomirlar va parenximatoz organlar shikastlanganda
ko‘krak yoki qorin bo‘shlig‘iga chiqqan qonni qayta quyish. Reinfuziyaga qarshi
ko‘rsatmalar:
1. Qorin bo‘shlig‘i organlarini shikastlanishida ularni ichidagi narsalar bilan
ifloslanishi. 2. Oqib chiqqan qonni seroz bo‘shliqlarda 24 soat turganda.
Qon reinfuziyasi usuli:
1. Plevra yoki qorin bo‘shlig‘iga quyilgan qon qoshiq yoki shisha bankacha bilan
Bobrov bankasiga yoki flakonga yig‘iladi.
2. Qonga stabilizator yoki geparin 1000 ED 500 ml qonga yoki 10 ml 100 ml
qonga 4% natriy sitrat qo‘shiladi.
3. Qon ampulaga filtrlanadi. Ampulaga katta voronka kiritiladi, unda 8 qavat steril
marli bo‘lishi kerak. Stabillashtirilgan va filtrlangan
qonni bemorga hech qanday
sinamalar va tekshirishlarsiz quyish mumkin.
Transfuzion terapiya mezoni bo‘lib, qon yo‘qotish hisoblanadi. Engil
darajada faqat plazmani to‘ldiruvchi suyuqliklar quysa bo‘ladi. O‘rta va og‘ir
darajada qon tez oqma ko‘rinishda quyiladi. Yuborilayotgan konservatsiya qilingan
donor qonidan yo‘qotilgan qon hajmining 50-70% gacha yuboriladi, qolgan 50-
30% esa plazmani to‘ldiruvchilar orqali to‘ldiriladi. Lekin yaralanganlar,
shikastlanganlar va o‘tkir qon yo‘qotishlar bilan bo‘lganlar massiv tushganda esa
qon va plazma to‘ldiruvchilar nisbati 1:1, 1:2 dan 1:5 va 1
gacha nisbatda ham
quyiladi.
Ixtisoslashtirilgan yordam bosqichida transfuzion (infuzion) terapiya. Bu
bosqichda bevosita o‘choqda shikastlanib, massiv tushganlarga ko‘rsatma va
transfuzion terapiya hajmi, xuddi malakali yordam bosqichida bo‘ladi.
Bundan tashqari, gospital-davolash muassasalariga operatsiya amaliyotiga
tayyorlash va uni o‘tkazish, operatsiyadan keyingi qon quyish va nur kasalligining
kompleks terapiyasi, yarani
yiringli-septik asoratlari, suvsizlanish va turli
etiologiyali intoksikatsiyaga qarshi kurash uchun zahirida qon bo‘lishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: 
