Тошкент Тиббиёт Академияси

ЛИТИЙ ТУЗЛАРИ

(Манияларни даволаш воситалари)
Мания-васваса, савдолик, телбалик ва важоҳат қўзғалиши билан кечадиган руҳий ҳасталик, маниакал-депрессив психознинг босқичи.Мания хасталигини даволашда психозга қарши воситалар ва литий тузлари қўлланилиши мумкин. Лекин антипсихотик воситаларни қўллаганда умумий сустлик, бепарволик, уйқусираш юзага чиқади. Литий тузлари эса анча руҳий ҳолатни мўътадиллаштириш билан ўзига хос ва танлаб таъсир этадилар, шунинг учун умумий сусткашлик чақирмайдилар озгина седатив таъсир кўрсатадилар холос. Литий тузлари асосан манияларни олдини олиш ёки даволашда ишлатилади.
Таъсир механизми: НАни пресинаптик мембранадан ажралишини камайтирадилар, ҳужайра ичида оксидланиш билан кечадиган дезаминлаш жараёнини кучайтиради ва нейронал сўрилишни оширади. Бунинг натижасида синапс ёриғида ва айниқса постсинаптик мембранадаги рецепторлар билан боғланадиган НА миқдори кескин камаяди.
МИТ дан литий тузлари яхши сўрилади, ГЭБ дан секин ўтади, шунинг учун уларни мия суюқлигидаги миқдори қон зардобларидагига қараганда икки марта камроқ. Буйрак орқали ажралади, 80% реабсорбцияланади. Т_½=24 соат. Овқатда NaCl миқдори оширилса, литий тузларининг ажралиши тезлашади. Тузсиз овқат ва натрийни чиқарилишини оширувчи, пешоб ҳайдовчи воситалар литий тузларини элиминациясининг камайишига ва заҳарланишга олиб келади. Литий тузлари она сути билан ҳам ажралади ва гўдакнинг заҳарланишига олиб келиши мумкин.
Тиббиёт амалиётида литий карбонат кенг қўлланилади (Lithii cazbanas) у фақат энтерал йўл билан киритилади. Психозга қарши таъсири секин ривожланади. (2-3 хафта). Терапевтик таъсир кенглиги кичик. (Индекс= 2-3 га тенг). Шу сабабли препаратни қўллаганда, қондаги миқдорини мунтазам назорат қилиш керак. (1,6мэкв/л дан ортиқ бўлмаслиги керак).
Нохуш таъсирлари: диспепсия, мушакларнинг холсизлиги, тремор, полиурия, чанқаш, бўқоқ.
Буйракнинг ажралиш функциясининг бузилганда, қалқонсимон безнинг дисфункциясида, меъда ва 12 бармоқли ичакнинг яраси касаллигида қўллаш мумкин эмас.
Ўткир заҳарланиш: қайт қилиш, диарея, атаксия, дизартрия, тиришиш, кома бўлиб, ўлим бўлиши мумкин.
Даволаш:осмотик диуретиклар, гемодиализ.