Тошкент Тиббиёт Академияси

АНТИДЕПРЕССАНТЛАР.

Бу гуруҳ моддалари асосан сусайган ҳис-хаяжон туйғуларига таъсир кўрсатади, яъни сустлашган кайфиятни яхшилайди, руҳий тушкунликни бартараф этади. Бунда ғам-ғусса сиқилиш камаяди, ишончсизлик, руҳий эзилиш йўқолади. Таъсир механизми бўйича антидеприссантлар 2 гуруҳга бўлинади:
I. Моноаминларни нейронал ютилишини сусайтирувчилар

1. 
   Танламасдан таъсир кўрсатувчилар: имизин, амитриптилин
   
2. 
   Танлаб таъси этувчилар
   
   • 
     серотонин нейронал ютилишини сусайтирувчи флуоксетин
     
   • 
     НА нейронал ютилилишини сусайтирувчи мапротилин
     

II. Моноаминооксидаза ингибиторлари

• 
  Танламасдан блокловчилар (МАО-А, МАО-В) ниаламид, трансамин
  
• 
  Танлаб блокловчилар (МАО-В) моклабемид
  

ИМИЗИН. Унинг кучли антидепрессант хоссаси, кучсиз седатив таъсири билан мужассамланган. Баъзи ҳолатларда препарат таъсирида психостимуляторлик хоссаси ҳам намоён бўлади (яъни қўзғалиш, кайф, уйқусизлик). Таъсир механизми норадреналин ва серотонинни нейронал қайта сўришини камайиши ва шу туфайли тегишли рецепторлар олдида моноаминларнинг тўпланиши ва уларнинг таъсирини кучайтириши билан боғлиқ, деб ҳисобланади. Бунда серотоннинг лимбик системага сусайтирувчи таъсирининг кучайишида, имизининг таъсир механизмида катта аҳамиятга эга. Бу препаратнинг психотроп таъсир этишида, унинг М-холинаблокаторлик хоссаси ҳам аҳамиятлидир. Шу туфайли имизин атропинсимон, спазмолитик ва ёрқин антигистаминлик таъсирга эга. Депрессияларда имизининг шифо таъсири аста секин юзага чиқади (2-3 ҳафта). Периферик М-холиноблокаторлик хоссаси кўпгина нохуш таъсирини ривожланишига олиб келади (оғиз қуриш, аккомодациянинг бузилиши, тахикардия, қабзият, пешоб ажралишининг қийинлашиши).
Терапевтик дозаларида имизин қон босимини тушириши мумкин, ҳатто ортостатик коллапс бўлиши мумкин. Руҳий ҳолат томонидан юзага чиқадиган нохуш таъсир икки хил кўринишда бўлади: - кучли ривожланган седатив таъсир ёки билакс, галлюцинация, уйқусизлик, руҳий қўзғалиш. Имизин аллергик дерматит, жигар хасталиги, бош оғриғи чақириши мумкин.
Глаукома, пешоб халтасининг ва МИТнинг атониясида имизинни қўллаш мумкин эмас.
Бу препаратни МАО ингибиторлари билан биргаликда қўлланганда оғир заҳарланиш ривожланади.
АМИТРИПТИЛИН-Кимёвий тузилиши бўйича имизинга ўхшаш. Фармакологик хоссалари ҳам ўхшаш, лекин амитриптилиннинг руҳиятни кўтарувчи (қўзғатувчи) таъсири йўқ. Бундан ташқари амитриптилин М-холиноблокаторлик ва гистаминга қарши таъсири бўйича имизиндан устун келади. Амитриптилининг кучли антидепрессив хоссаси, кучли седатив таъсир билан мужассамлангандир. Амитриптилин энг фаол антидепрессантдир. Таъсири 10-14 кундан кейин юзага чиқади. Нохуш таъсири ва қўллаш мумкин бўлмаган ҳолатлар имизинга ўхшаш.
АЗАФЕН – мўътадил антидепрессив ва ёрқин седатив таъсирга эга. Бошқа трициклик антидепрессантлардан атропинсимон таъсирининг йўқлиги билан фарқ қилади. Беморлар яхши қабул қиладилар. Нохуш таъсири жуда оз. Азафен асосан енгил ва ўртача оғирликдаги депрессияларда қўлланилади (кўпроқ қарияларда).
ПИРАЗИДОЛ-индол ҳосиласи. Антидепрессив таъсирининг заминида норадреналинни нейронал қайта шимилишининг камайтириши ва МАО фаоллигини сусайиши ётади. МАО фаоллигини сусайиши қайтар бўлиб, 6-24 соатдан кейин бутунлай тикланади. Пиразидол периферик ва марказий холиноблокаторлик таъсирига эга эмас, юқоридаги антидепрессантлардан кўра кам заҳарли, юрак томир ва қон босимини ўзгартирмайди. Нохуш таъсири кам бўлади.
Пиразидолнинг психотроп хоссаси таъсирининг мувозанатлашганлиги билан белгиланади, яъни сустлик билан кечадиган депрессияларда (бўшашганлик, руҳий тушкунлик, кам ҳаракатлик) у қўзғатувчи таъсир кўрсатади, аммо хавотир, қўрқинч, тахлика билан кечадиган депрессияларда тинчлантирувчи, седатив таъсир кўрсатади. Таъсир кучи имизиндин ва амитриптилиндан пастроқ.