Тошкент молия институти «Молия» кафедраси


Маћаллий бюджетларнинг харажат ваколатлари ва мажбуриятлари



Download 1,45 Mb.
bet21/39
Sana26.02.2022
Hajmi1,45 Mb.
#469755
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   39
Bog'liq
MAHALLIY BUDJETLAR

2. Маћаллий бюджетларнинг харажат ваколатлари ва мажбуриятлари.
Маћаллий бюджетлар харажатларига ќаттиќ бюджет чекловларини ќўллаш бир ваќтнинг ўзида, солиќ тушумларининг ўсишини ћам ћисобга олиши ва етарлича бюджет мустаћкамлиги ћамда шароитга мослашувчанликни ћам талаб этади.
Бугунги кунда республика ва маћаллий бюджетлар ўртасида харажат мажбуриятларидаги чекловлар эгилувчан, бироќ бир тизимга солинмаган кўринишга эгадир. «Бюджет тизими тўѓрисида»ги ќонун билан республика ва маћаллий бюджетлардан тармоќлар бўйича харажатларни молиялаштиришнинг чекловлари ва ќонуний мустаћкамланиши амалга оширилган. Бироќ, ќонунда келтирилган чекловлар республика ва маћаллий бюджетлар харажатларини молиялаштириш жараёнидаги маълум номутаносибликларни бартараф ќилмайди.
Молия Вазирлиги ва ћудудий молия бошќармалари ўртасидаги келишмовчиликлар маћаллий бюджетлар харажатларини тахминлаштириш босќичидаёќ юзага келади. Маћаллий бюджетлар харажатларини тахминлаштиришда Молия Вазирлиги мавжуд икониятлардан, яъни тахмин ќилинаётган даромадлардан келиб чиќади. Ћудудлар даражасида харажатларни тахминлаштириш жойлардаги реал эћтиёжлардан келиб чиќиб амалга оширилади, бу эса мос равишда Молия Вазирлиги тахминларини ошириб юборади. Марказ ва ћудудлар молиявий имкониятларини мувофиќлаштириш жараёнида маћаллий бюджетлар харажатларининг оптимал тахмини аниќланадики, ушбу миќдор даромад базасидан келиб чиќади.
Бундай ёндошув «Бюджет тизими тўѓрисида»ги ќонун билан ћам мустаћкамлаб ќўйилган, ваћоланки, мазкур ќонунга мувофиќ маћаллий бюджетлар таќчиллигига йўл ќўйилмайди. Шунга мос равишда маћаллий бюджетларнинг харажатлари субвенцияларни ћам ћисобга олган ћолдаги даромадлардан ортиб кетмаслиги амалиёти талаб этилади.
Маћаллий бюджетлардан халќ таълими, соѓлиќни саќлаш ва маданият муассасалари молиялаштириб борилади. Махаллий бюджетлар ахолини ижтимоий ћимоя ќилиш борасида давлатнинг олиб бораётган сиёсатанинг жойлардаги асосий таянчи ћисобланади. Аћолини ижтимоий химоя ќилиш харажатларининг ќарийиб 100 фоизи маћаллий бюджетлар орќали молиялаштирилади.
Ўзбекистоннинг мустаќилликка эришиш ва социал-иќтисодий ислоћотларни амалга оширилаётган даврида махаллий бюджетларнинг республикани ижтимоий-иќтисодий ривожланишидаги роли янада ошмоќда. Маћаллий бюджетлар харажатларининг салмоѓи давлат бюджетида кескин ошиб бормоќда. Бунга ёрќин далил олдинги йилларда республика бюджети ћисобидан молиялаштириб келинган кадрлар, мутахассислар тайёрлаш, яънн ўрта махсус ўќув харажатларини махаллий бюджетлар томонидан молиялаштирилишини амалга оширилишидир. Давлат капитал ќўйилмаларининг махаллий бюджетлардаги ћажмининг йилдан-йилга ошиб бориши хамда давлатнинг аћолини ћимоя ќилиш харажатларининг кескин ошиб бориши ва мазкур харажатларни молиялаштириш асосан махаллий бюджетлар томонидан амалга оширилиши ћам маћаллий бюджет харажатларининг давлат бюджетидаги салмоѓининг ошишига олиб келмокда.
С¤нгги даврларгача бюджет харажатларининг асосий ¢исми хал¢ хужалигини молиялаштиришга сарфланиб келган. ¦озир бозор муносабатларининг шаклланиб бориши эса бюджет мабла¨ларини сарфлаш тизимини узгартиришни талаб этади. Шунинг учун ¦ам хал¢ х¤жалигини молиялаштириш буйича ма¦аллий бюджетдан молиялаштириш харажатлари ¦ажми ¢ис¢артирилди. Бунинг асосий сабаби куйидагилардан иборат, яъни:
- мулкчилик шаклларининг купайиб бориши, хужалик субъектларининг уз мулкига тула эгалик хуку¢ини берилиши муносабати билан корхоналарга дота¢иялар бериш аста-секин тухтатилди;
- вархларни эркинлаштириш туфайли ози¢-ов¢ат ва саноат махсулотларининг куплаб турлари буйича нархлар ¤ртасидаги фар¢ни ¢оплашга ажратиладиган дота¢иялар бекор ¢илинди;
- давлат мулкини хусусийлаштириш дастурини кетма-кет амалга ошириш ва давлат бугинининг кескин ¢ис¢ариши;
- бюджет мабла¨ларини сарфлашда ¢атти¢ тежамга эришиш.
Бунда и¢тисодиётни бар¢арорлаштириш ва унинг ривожланиши учун шароитларни яратиш билан бевосита бо¨ли¢ булган ¦ар кандай сарфларни бюджет харажатлари таркибидан чи¢ариш ¦амда ажратилган бюджет мабла¨ларини ту¨ри ишлатишни назорат ¢илиш йулини ¢¤ллаш зарур.
Махаллий бюджет ор¢али капитал куйилмаларни молиялаштириш учун мабла¨ ажратилади. Бу эса и¢тисодий ривожлантириш учун мухим ахамиятга эгадир. Капитал куйилмаларни молиялаштириш, ишлаб чи¢ариш ва ноишлаб чи¢аришга молияланган амал ¢илаётган асосий фондларни кенгайтириш, ¢айта таъмирлаш ва техник ¢айта жи¦озлаш, янгиларнн яратишга пул мабла¨лари беришдир. Бунда бюджетдан молиялаштириш и¢тисодиётининг давлат бугинида амалга оширилаётган капитал куйилмаларига нисбатан ¢¤лланилади.
Махаллий бюджет харажатларининг яна мухим йуналиши бу ижтимоий-маданий тадбирлардир. Ушбу тадбирларни молиялаштириш харажатлари хал¢ таълими, маданият, саноат, ва оммавий ахборот воситалари, со¨ли¢ни са¢лаш, спорт, ижтимоий таъминот каби со¦аларга йуналтирилади.
Махаллий бюджет харажатларининг республикамиз учун хос булган й¤налиши бу а¦олини ижтимоий ¦имоялаш харажатларидир. Бу харажатлар ижтимоий ахамиятга эга булган четдан ёрдамга му¦тож ёл¨из, ¢аровчиси й¤¢, нафа¢ахурларни текин ози¢-ов¢ат ма¦сулотлари билан таъминлаш харажатлари, 2-ёшгача бола тарбиясидаги ишламайдиган оналарга ойлик нафа¢а т¤ловлари харажатлари, ижтимоий мухрфазага му¦тож оилаларга моддий ёрдам пули харажатларини ¤з ичига олади. Бюджет харажатларини бу йуналиши асосан ахолининг заиф катламларини моддий куллаб-кувватлашнинг шаклларидан биридир.
Махаллий бюджет харажатларининг с¤нгги й¤налиши бош¢арув сохаси б¤либ, бу харажатлар ¢уйидагиларга сарфланади, яъни:
1) ху¢у¢-тартибот органларини, суд ва прокуратура органларини са¢лаб туриш;
2) давлат хркимияти органларини са¢лаб туриш;
3) сайловлар утказиш ва бошкалар.

Ма¦аллий бюджетлар хал¢ таълими, со¨ли¢ни са¢лаш ва маданият муассасаларини молиялаштириб борилади. Махаллий бюджетлар ахолини ижтимоий ¦имоя ¢илиш борасида давлатнинг олиб бораётган сиёсатанинг жойлардаги асосий таянчи ¦исобланади. А¦олини ижтимоий химоя ¢илиш харажатларининг ¢арийиб 100 фоизи ма¦аллий бюджетлар ор¢али молиялаштирилади.


£збекистоннинг муста¢илликка эришиш ва со¢иал-и¢тисодий исло¦отларни амалга оширилаётган даврида махаллий бюджетларнинг республикани ижтимоий-и¢тисодий ривожланишидаги роли янада ошмо¢да. Ма¦аллий бюджетлар харажатларининг салмо¨и давлат бюджетида кескин ошиб бормо¢да. Бунга ёр¢ин далил олдинги йилларда республика бюджети ¦исобидан молиялаштириб келинган кадрлар, мутахассислар тайёрлаш, яънн урта махсус укув харажатларини махаллий бюджетлар томонидан молиялаштирилишини амалга оширилишидир. Давлат капитал ¢¤йилмаларининг махаллий бюджетлардаги ¦ажмининг йилдан-йилга ошиб бориши хамда давлатнинг а¦олини ¦имоя ¢илиш харажатларининг кескин ошиб бориши ва мазкур харажатларни молиялаштириш асосан махаллий бюджетлар томонидан амалга оширилиши ¦ам ма¦аллий бюджет харажатларининг давлат бюджетидаги салмо¨ининг ошишига олиб келмокда.



Download 1,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   39




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish