Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

Metodik ko’rsatmalar
Fagni atrof-muhitdan ajratib olish. 
Virulentli fag olish uchun dastlabki material (suv, 
najas suspenziyasi va boshkalar) bakteriya filtridan o’tkaziladi. So’ng filtrat tayyorlanadi. Olingan 
filtrat ma’lum bakteriya kulturasi bilan birgalikda bulonga ekiladi va termostatda 37°S da 18—24 
soat davomida saqlanadi. Kultura lizisga uchragandan so’ng, qolgan bakteriya hujayralaridan fag 
sentrafuga yordamida yoki filtrdan o’tkazib tozalanadi. Filtratda fagning borligini sifat va son 
jihatidan aniklaydigan usullar bilan tekshiriladi. 
S.aureus fagini sifatini aniqlash usuli
 
Oziqli agarli Petri kosachasiga 
S.aureus 
sutkali, 
bulonli kulturasi gazon bilan ekiladi va 37°S da 10—15 min davomida quritiladi. So’ng gazon 
yuzasiga bir tomchi fag tomiziladi va ikkinchi chetiga tomchi yetib borguncha Petri kosachasi 
qiyshaytiriladi. Termostatda bir sutka davomida inkubasiya qilinganidan so’ng, kosacha ko’zdan 
kechiriladi, bunda fag tomchisi tekkan yerda lizis zonasining borligi belgilanadi. 
Miqdoriy usul — Grasia usuli bilan fagning titrini aniqlash. 
Usulning moxiyati. Probirkadagi suyultirilgan GPA ga indikator mikrobidan va suyultirilgan 
ma’lum fag saqlovchi materialdan 1.0 ml quyiladi va yaxshilab aralashtiriladi so’ng Petri 
kasachasiga quyib inkubasiya qilingandan kiyin kosachadagi negativ koloniyalar sanaladi va 1.0 
ml tekshirilayotgan materialdagi virus miqdori xisoblab topiladi. Tajriba o’tkazish uchun oldindan 
quyidalarni tayyorlash dozim:
a) oziqli agar Petri kosachasiga quyiladi, termostatda kuritiladi; 
b) 3—4 ml dan probirkaga quyilgan, 0,7% li yarim suyuq oziqli agar suv hammomida 
eritiladi. 
Tekshirilayotgan fag o’n martadan (10
-2
-10
-7 
va yana ham fagning taxminiy titriga ko’ra 
ko’proq suyultirshi mumkin) natriy xloridning izotonik eritmasida suyultiriladi. So’ng eng oxirgi 
suyultirilgan (10
-7
) fagdan 0,5 ml olib, shy hajmdagi fagga sezuvchan bakteriyaning sutkali 
bulonli kulturasi bilan aralashtiriladi va 45 S gacha sovutilgan, yarim suyuq agarli probirkaga 
quyiladi. Bu aralashma tezlikda agarli Petri kosachasiga quyiladi, nadijada yupqa qavat hosil qilib 
qotadi. Bakteriyalar va yarim cyyuq agar bilan keyingi (10 
6
) suyultirishdagi fag aralashmasi ham 
xuddi shunday tayyorlanib, boshqa kosachadagi agar yuziga quyiladi, keyin — 10 
5
suyultirilgan 
joydan aralashma tayyorlanadi. 

---

114 
Agarning ikkinchi quyilgan qavati qotganidan so’ng kosacha 37°S da inkubasiya kilinadi. 
Fag bilan zararlanmagan bakteriyalar ko’payib, oziqli agar yuzasida bir tekis o’sib, gazon hosil 
qiladi. 
Fag bilan zararlangan har bir bakteriya lizisga uchraydi va natijada bir necha yuz yangi fag 
zarrachalarn ajralib chiqadi. Ular butun hujayralarga yana kiradilar va sikl qaytadan boshlanadi. 
Hujayralar lizisi natijasida yaxlit bakterial gazon ichida «steril» dog’lar yoki fagning negativ 
koloniyalari hosil bo’ladi. Shu dog’larning soni aralashmadagi ekilgan fag zarrachalarining soniga
 
teng. Ya’ni 1 ml tekshirilayotgan suspenziyadagi miqdorini ko’rsatadi, bu esa uning titri deb 
ataladi. Masalan 10 
- 7 
suyultirilgan namunadan ekilganda hosil bo’lgan fagning “steril” dog’lar 
soni 5 ta ekan, bunda 1 ml tekshirilayotgan suspenziyadagi fag miqdori 7,5 x 10
7
teng bo’ladi.