Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

1 
CyFypia бозорини янада эркинлаштириш ва ривожлантириш чора-тадбирлари Халк
сузи. 2002 . 1 февраль.

---

Litsenziyaning amal qilishi litsenziya berilgan kundan boshlanadi.
Sug‘urtalovchilar va sug'urta brokerlarining sug'urta faoliyatini 
amalga oshirish uchun namunaviy (oddiy) litsenziya beriladi.
Ayrim rivojlangan mamlakatlarda jumladan, Fransiyada sug'urta 
xizmati ko'rsatish faoliyati maxsus sug'urta kodeksi bilan tartibga solinadi 
va bu amaliyotda o'z samarasini bermoqda1.
3-§. Sug‘urta shartnomasi
Sug'urta shartnomasiga muvofiq bir taraf (sug'urta qildiruvchi) 
yuridik yoki jismoniy shaxslar to'laydigan sug'urta mukofotlaridan 
shakllantiriladi-gan pul fondlari hisobidan muayyan voqea (sug'urta 
hodisasi) yuz berganda ushbu shaxslarga sug'urta shartnomasiga muvofiq 
sug'urtalovchi tomonidan sug'urta tovonini (sug'urta pulini) to'laydi.
Sug'urta shartnomasi haq evaziga tuziladigan shartnoma hisoblanib, 
sug'urta qildiruvchi sug'urta mukofotini to'laydi, sug'urtalovchi esa 
sug'urta hodisasi ro'y berishi bilan sug'urta pulini to'laydi.
Ikki tomonlama shartnoma bo'lib, ikkala taraf o'z zimmalariga ham 
huquq, ham majburiyatlami oladilar. Sug'urta shartnomasi bo'yicha 
sug'urtalovchi sug'urta badalini talab qilib olish huquqiga ega bo'lsa, sug'urta 
hodisasi ro'y berganida sug'urta tovonini to'lash majburiyatini oladi. Sug'urta 
qildiruvchi esa sug'urta badalini to'lash majburiyatini olsa, sug'urta hodisasi 
ro'y berganida sug'urta tovonini talab qilish huquqiga ega bo'ladi. Sug'urta 
shartnomasi tuzilishi jarayonida sug'urta badalining bir yo'la to'lanishi 
bilan sug'urta qildiruvchida majburiyat qolmasligini nazarda tutib uni bir 
tomonlama va konsensual shartnomalar turkumiga ham mansub bo'ladi 
deb hisoblaydilar2. Sug'urta shartnomasida sug'urta hodisasi haqida xabar 
berish majburiyatining saqlanib qolinishi sug'urta shartnomasining ikki 
tomonlama shartnoma sifatidagi xususiyati o'zgarmaydi.
Sug'urta shartnomasi tuzilish paytiga va mazmuniga qarab real va 
konsensual shartnomalar toifasiga kiradi. Ixtiyoriy sug'urta shartnomalari 
real shartnoma hisoblanadi. Chunki, real shartnomalarda huquq va 
majburiyatlarning paydo bo'lishi taraflar o'zaro kelishgan, shartnomani 
rasmiylashtirgan bo'lishidan tashqari shartnoma narsasi, ashyo yoki 
pulning topshirilishi talab qilinadi.