Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

52-bob. S U G U R T A
/ '
l- § . S u g ‘urtaning mohiyati va ahamiyati. 
j
Hozirgi murakkab kunda hayot tasodiflarga to'ladir. Inson turli xil 
tasodiflarning (tabiiy ofat, bosqinchilik) qurboni bo'lishi, to'satdan betob 
bo'lishi, tadbirkor shaxs esa bozor kon’yunkturasi tufayli daromad 
ololmaslik holatlaridan xoli emas. Mana shunday salbiy oqibatlarning 
oldini olish yoki salbiy oqibatlarni imkon qadar kamaytirish har bir 
fuqaroning istagi desak mubolag'a bo'lmaydi. Shuningdek, ayrim 
fuqarolarimiz (o't o'chiruvchilar, qutqaruvchilar, inkassatorlar va boshqa 
kasb egalari) xavfli zonalarda ishlaydilar. Bunday vaziyatlarda ishga qabul 
qilingan xodimlarning hayoti, mehnat qobiliyatini sug'urta qilishni tegishli 
tashkilot va idoralar o'z zimmalariga oladilar. Ko'pgina fuqarolarimiz 
o'z keksalik davrlarini ta’minlash maqsadida maxsus ixtisoslashgan 
tashkilotlarga murojaat etadilarki, ular fuqarolar va tashkilotlardan 
(sug'urta q ildiru vch i) bir yo'la yoki vaqti-vaqti bilan sug'urta 
shartnomasiga muvofiq badallarni yig'adilar. Ushbu badallar hisobiga 
(sug'urta mukofoti) sug'urtalovchida alohida jamg'arma hosil bo'lib, 
shartnomada belgilangan hodisa ( o'lim, mehnat qobiliyatini yo'qotishi, 
mulkning nobud bo'lishi, darom ad ololmaslik va boshqalar) ro'y 
berganidan so'nggina kelishilgan summani sug'urta qildiruvchiga yoki u 
ko'rsatgan shaxsga to'laydi. Respublikamizda sug'urta xizmati ko'rsatish 
bilan bir qatorda, davlat ijtim oiy sug'urtasi ham m avjud bo'lib, 
mustaqillik davriga qadar ular davlat straxovaniyasi (gosstrax)1 va davlat 
sotsial straxovaniyasi (sosstrax)2 deb yuritilgan.
Respublikamizdagi sug'urta faoliyatini ijtimoiy sug'urta va sug'urta 
xizmatlariga ajratish mumkin.
Ijtimoiy sug'urta hozirgi kunda ham shu nom bilan yuritilmoqda. 
Uning o'ziga xos jihati shundaki, mehnat faoliyati bilan shug'ullanayotgan 
barcha fuqarolar davlat yo'li bilan ijtimoiy sug'urta qilinadilarl. Sug'urtada 
esa, barcha fuqarolar ishlash-ishlamasligidan qat’iy nazar, ixtiyoriy va 
majburiy sug'urta xizmatlaridan foydalanishi mumkin. Demak, ijtimoiy 
sug'urta subyektlari tuman ijtimoiy ta’minot bo'limlari hamda mehnat 
faoliyati bilan shug'ullanayotgan yuridik va jismoniy shaxslardir. Ijtimoiy