Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

Ijaraga oluvchining huquq va majburiyatlari
Ijaraga oluvchi mol-mulkdan shartnom a shartlariga muvofiq, agar 
b u n d a y s h a rtla r sh a rtn o m a d a b elgilangan b o im a sa , m o l-m ulk n ing 
vazifasiga muvofiq foydalanishi lozim.
Agar ijaraga beruvchining yozma ogohlantirishiga qaram ay, ijaraga 
oluvchi mol-mulkdan shartnom a shartlariga yoki mol-mulkning vazifasiga 
muvofiq foydalanmasa, ijaraga beruvchi shartnom ani m uddatidan oldin 
bekor qilishni va zararning qoplanishini talab qilishga haqli.
Ijaraga oluvchi mol-mulkdan foydalanganlik uchun haqni o'z vaqtida 
to ia b turishi shart.
M ol-mulkdan foydalanganlik uchun haq to iash tartibi, shartlari va 
m uddatlari m ulk ijarasi shartnomasi bilan belgilanadi.
Mol-mulkdan foydalanganlik uchun haq ijaraga olingan barcha mol- 
mulk uchun yaxlit holda yoki uning h a r bir tarkibiy qismi uchun alohida- 
alohida holda quyidagi ko'rinishlarda belgilanadi:
v aq ti-v aq ti bilan yoki b ir yo'la to 'la n a d ig a n q a t’iy su m m a d a
belgilangan to'lovlar tariqasida;
ijaraga olingan mol-mulkdan foydalanish natijasida olingan m ahsulot 
yoki darom adning belgilangan ulushi tariqasida;
ijaraga oluvchi tomonidan ijaraga beruvchiga shartnom ada kelishilgan 
ashyoni mulk qilib yoki ijaraga topshirish tariqasida;
ija rag a olingan m ol-m u lk n i y a x sh ila sh b o 'y ic h a s h a rtn o m a d a
kelishilgan xarajatlarni ijaraga oluvchi zimmasiga yuklash tariqdsida.
Ijaraga oluvchi ijara shartnom asi am al qilib tu rg a n b u tu n v a q t 
mobaynida korxonani tegishli texnik holatda saqlab turishi, shu jum ladan, 
uni joriy ta ’mirlashi va shartnom ada nazarda tutilgan holatlarda kapital 
ta ’mirlashi shart.

---

Agar shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilmagan bo‘lsa, ijaraga 
olingan korxonani ishlatish bilan bog‘liq xarajatlar, shuningdek, ijaraga 
olingan mol-mulkni sug‘urtalash bo'yicha to'lovlar, soliqlar va boshqa 
m ajburiy to'lovlar ijaraga oluvchi zimmasiga yuklatiladi(FKning 582-moddasi).
A gar qonunda yoki shartnom ada boshqacha tartib nazarda tutilm agan 
bo'lsa, ijaraga oluvchi ijaraga olingan korxona m ol-m ulki tark ibig a 
kiruvchi moddiy boyliklarni ijaraga beruvchining roziligi bilan sotish, 
ayirboshlash va uning roziligisiz vaqtincha foydalanishga yoxud qarzga, 
qo'shim cha ijaraga berishga, shuningdek, korxona bahosini pasaytirmaslik 
va ijara shartnom asining boshqa bandlarini buzmaslik sharti bilan bunday 
b o y lik la r g a n is b a ta n ija r a s h a rtn o m a s i b o 'y ic h a o'z h u q u q v a 
m ajburiyatlarini boshqa shaxslarga o'tkazishga haqli.
Agar korxonani ijaraga berish shartnomasida boshqacha tartib nazarda 
tu tilg a n bo'lm asa, ijarag a oluvchi ijaraga olingan korxonani ijaraga 
beruvchining roziligisiz qayta qurishga, uni kengaytirib, texnik jihozlab, 
qiym atini oshirishga haqli (FKning 583-moddasi).
Korxonani ijaraga olish shartnom asida boshqacha tartib nazarda 
tu tilg a n b o'lm asa, k o rxo n an i ija rag a oluvchi ija rag a b eru v ch in in g
ruxsatidan q a t’iy nazar, ijaraga olingan mol-mulkni ajratib bo'lmaydigan 
tarzda yaxshilash qiym atini olishga haqli.
A gar ijaraga beruvchi ijaraga oluvchining bunday yaxshilashga qilgan 
xarajatlari ijaraga olingan mol-mulkning qiymatini uning sifati va (yoki) 
u n d a n fo ydalanish x u su siy a tla rin i y axshilashga q a ra g a n d a beqiyos 
darajada oshirib yuborganligini yoki bunday yaxshilashni amalga oshirish 
v aq tid a halollik va oqilonalik tam oyillari buzilganligini isbotlasa, sud 
uni bunday yaxshilash haqini ijaraga oluvchiga to'lash m ajburiyatidan 
ozod qilishi m um kin (FKning 584-moddasi).
M ulk ijarasi shartnom asi bekor bo'lganidan keyin ijaraga oluvchi 
ijaraga beruvchiga mol-mulkni o'ziga topshirilgan holatda normal eskirishini 
hisobga olib yoki shartnom ada kelishilgan holatda qaytarishi lozim