Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

Shartnomaning shakli. 
Korxonani ijaraga berish shartnomasi taraflar 
im zolagan b itta h u jja t tarzida yozma shaklda tuziladi va u notarial 
guvohlantirilishi ham da davlat ro'yxatidan o‘tkazilishi lozim.
Korxonani ijaraga berish shartnomasi davlat ro'yxatidan o'tkazilgan 
paytd an boshlab tuzilgan hisoblanadi.
Korxonani ijaraga berish shartnomasining shakliga rioya etm aslik 
uning haqiqiy bo'lmasligiga olib keladi (FKning 580-moddasi). U shbu 
qoida im perativ h arak terg a ega bo'lib, taraflar shartnomaning shakliga 
qatiy amal qilishlari lozim, aks holda yuqorida aytib o'tilgan huquqiy 
oqibat kelib chiqishi mumkin.
A m ald ag i q o n u n h u jja tla rig a m u v o fiq , ija ra s h a rtn o m a s id a
quyidagilar:
- korxonani ijaraga berish va ijaraga berilgan mol-mulkni ishlatish 
shartlari;
- ijara korxonasi xo'jalik faoliyatiga oid shartlar;
- to m o n larn in g ija ra sh a rtn o m a sin i b a ja rish yuzasidan o'zaro
m ajburiyatlari;
- tom onlarning o'z m ajburiyatlarini bajarm aganligi uchun o'zaro 
javobgarligi shartlari;
- ijara muddati;
- ijara haqi m iqdori va ularning to'lovini amalga oshirish tartib i 
bilan bog'liq shartlar;
- shuningdek, ijaraga beriladigan mol-mulkning tarkibi va qiymati;
- ijara beruvchining mol-mulkni ijarachiga shartnom ada kursatilgan 
holatda berish m ajburiyati;
- ija ra c h in in g m o l-m u lk d a n s h a rtn o m a s h a rtla rig a m u v o fiq
foydalanish m ajburiyati;
- tomonlarning mol-mulkni ta ’m irlash va uni tiklash yuzasidan o'zaro 
taqsim langan m ajburiyatlari;
- ijarachining shartnom a m uddati tugagandan so'ng m ol-m ulkni 
ijaraga beruvchiga shartnom ada ko'rsatilgan holatda qaytarish yuzasidan 
m ajburiyati;
- shartnom a subyektlari o'zaro kelishilgan holda zarur deb topgan 
boshqa shartlar o'z ifodasini topishi lozim.
Ijara shartnom asida ijaraga berilgan mol-mulkning qiymati ushbu 
m ol-m ulk ijaraga berilayotgan vaqtdagi qiym atidan kelib chiqqan va 
uning eskirganligi darajasi hisobga olingan holda belgilanadi. Demak, 
172

---

ijaraga berilgan mol-mulkning kelgusida xizmat qilishi, ishlatish m uddati 
tomonlarning kelishuviga muvofiq shartnom ada ko'rsatilishi kerak, biroq 
b u m u d d a t foy d alanish m u d d atid a n , to 'liq eskirib, ish d an chiqish 
m uddatidan ko'p bo'lmasligi lozim.
Ijaraga olingan korxona ijaraga oluvchiga topshirish dalolatnomasi 
bo'yicha topshiriladi. Agar ijara shartnom asida boshqacha tartib nazarda 
tu tilg an bo'lm asa, ijaraga olingan korxonani topshirishga tayyorlash, 
sh u jum ladan topshirish dalolatnomasini tuzish va imzolashga taqdim
etish ijaraga beruvchining zimmasidagi m ajburiyat hisoblanadi va uning 
hisobidan amalga oshiriladi. (FKning 581-moddasi).
K o rx o n a la rn i ija ra g a b e ris h s h a rtn o m a s i q o n u n g a m u v o fiq
quyidagilarga am al qilgan holda tuzilishi zarur:
1. Ijara shartnomasi yozma shaklda tuzilishi lozim, chunki og'zaki 
tuzilgan shartnom a yuz berishi ehtimoli bo'lgan bahsli holatlarda sud 
ajrim lari uchun yuridik asos bo'lib xizmat qilolmaydi.
2. Huquq va m ajburiyatlar qonun bo'yicha shartnom ada ko'rsatilgan 
hujjatlar o'z vaqtida rasm iylashtirilgan bo'lishi lozim.
3. Korxonalarni ijaraga berish shartnom asi faqat muomala layoqatiga 
ega bo'lgan fuqarolar va yuridik shaxslar o'rtasida tuzilishi kerak.
4. Ijara shartnom asi ixtiyoriy tuzilgan va aniq bir huquqiy m aqsadga 
erishishiga qaratilgan bo'lishi kerak y a’ni shartnom ada o'z ifodasini topgan 
m aqsadlar ijarachi va ijaraga beruvchining haqiqiy m aqsadlariga mos 
tushishi kerak. Ijara shartnomasi yuqori idora buyrug'i hujjat. ta ’sirida 
yoki aldash orqali tuzilmasligi lozim.