Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

Bino va inshootlar ijarasi shartnomasida haq.
Bino va inshoot ijara shartnom asida boshqa tu rd ag i m ulk ijara 
shartnom alaridan farqli ravishda ijara haqi miqdori ortib boradi. Shunisi 
m u h im k i, ija ra to 'g 'r is id a g i q o id a n in g u m u m iy ta r tib i, a g a rd a
sh a rtn o m a d a ijara haqining m iqdori, shakli, to 'lash m uddati, narxi 
belgilanmagan bo'lsa va boshqa qoidalar keyinchalik belgilanishi mumkin 
bo'lsa, bino va inshoot shartnom asida bu tartib qo'llanilmaydi. Umumiy 
tartibga ko'ra, bunday holatda taraflar ijara to'g'risidagi qoidalarga amal 
qilib, bunday mulklarni ijara haqi bilan belgilaydilar (FKning 544-moddasi). 
Bino yoki inshootni ijaraga berish shartnom asida ijara haqining miqdori 
nazarda tutilishi lozim. Ijara haqining miqdori to'g'risida taraflar yozma 
shaklda kelishgan shartlar bo'lm agan taqdirda bino yoki inshootni ijaraga 
berish shartnomasi tuzilmagan hisoblanadi (FKning 577-moddasi). Bino 
yoki inshootni ijaraga berish shartnom asiga bunday talab qo'yish ijara 
haqining aniq belgilanishi uni ijara shartnom alaridan alohida turiga ajratish 
uchun asos bo'la olmaydi.
Bino va inshootni ijaraga berishdagi munosabatni tartiblashda bunday 
m a x s u s q o id an in g m az m u n i s h u n d a n ib o ra tk i, b u n d a y h u q u q iy
m unosabatga dispozitiv m e’yorlarni qo'llab bo'lmaydi. T araflar imzolagan 
h ujjatda ijara haqi ko'rsatilgan bo'lmasa, shartnom a haqiqiy emas deb 
to p ilish i m u m k in va u n g a te n g la s h tirilg a n ija ra h a q la ri b elgilab
qo'yilganligi ham bunga kiradi. Bino va inshootni ijara shartnomasining 
ijara haqini to'lash sharti ushbu shartnom a turi uchun m ajburiy bo'lsa- 
da, FKning 577-moddasida ushbu haqni to'lashning shartlari va shakllari: 
to'lash m uddati, to'lov shakli ko'rsatilm agan. Shuning uchun bu borada 
ijara to'g'risidagi um um iy qoidalar qo'llaniladi. Bino yoki inshoot ijara

---

shartnom asi qoilanilayotgan ijara haqi to'g'risidagi um um iy qoidalar 
ijara haqini q a t’iy summ ada, bo'lib-bo'lib yoki bir yo'la to'liq to'lash 
sharti m ajburiy hisoblanmaydi. T araflar ijara haqi to'lashni o'zaro kelishib 
olishlari mumkin. Masalan, bino yoki inshootdan foydalanish natijasida 
ijarachiga tushadigan foydadan qism an ulush olish shaklida? ijara oluvchi 
tomonidan ijaraga beruvchiga ko'rsatiladigan xizmatlar shaklida? ijaraga 
oluvchiga bino yoki inshootni to'liq t a ’m irlash xarajatlarini o'tkazish 
shaklida va boshqalarni bunga misol qilib ko'rsatish mumkin. Eng asosiysi 
ijaraga beruvchi va ijaraga oluvchi tomonidan o'zaro rozilik asosida ijara 
haqi sifatida am alga oshirilayotgan hisob-kitob ijara shartnom asida pul 
qiym atiga ega boiishi va u ta ra fla r ijara haqi belgilaganlik haqidagi 
kelishuvini bildirishi kerak.