|
kelasanmi yoki indingami bo‘laveradi.
6. 每 天 下 午 ， 他 们 都 去 打 篮 球 或 者 跑 步 . Měitiānxiàwǔ , tāmendōuqù dǎ
lánqiúhuòzhě pǎobù.Ertaga peshindan keyin ular basketbol o‘ynagani yoki yǔgurgani
borishadi.
7.我想去美国或者澳大利亚，现在还没决定
13
。Wǒxiǎng qùměiguóhuòzhě
àodàlìyà, xiànzàihái méi juédìng .Amerikaga boramanmi yoki Avstraliyagami hozircha
qaror qabùl qilmadim.
或 者 huòzhě va 还 是 háishì ingliztilida ” or” ya‟niyokima‟nosinianglatib,
tanlovbog‟lovchilarihisoblanadi, ularo„rtasidaqandayfarqbor?
“
还
是
“
danfoydalanganvaqtimizda
,
so„zlovchiqaysiyokiqaysiturdagiholatekanliginibilmaydi,
.Masalan,
1-
va
2-
misoldagigaplar.
Ba‟zihollardadarakgaplardahamqo„llashmumkin,
bùndayvaqtlardagapningkesimiko„pincha “不知道 bùzhīdào“，”不清楚 bùqīngchu”，”
没决定 méijuédìng” bo„ladi.( 3-4-misollar)
13
李守纪外对汉语教学语法释疑-北京 2009 年第 353 页
26
E‟tiborbéring:
4-misoldagigapda
我 还 没 决 定
wǒ
hái
méi
juédìnggapningikkinchibo„lagidakelib, birinchibo„lagidahamkelishimumkin.
或
者
huòzhědanfoydalanganvaqtimizdaso„zlovchiboshqabirshaxsganisbatanehtimolilikniya‟n
ianiqbirfikrnibermaydi.So„roqgaplardaqo„llabbo„lmaydi.
5-6-7-misollarbùnga misol bo „ladi.
E‟tibor béring:4- va 7- misollardagi gaplar o„rtasidagi farqqa etibor bering.
Bùyěrda 现在还没决定 xiànzàihái méi juédìngni gapning birinchi qismiga qo„yib
bo„lmaydi. Bù2ta gaphisoblanadi,bù yérda so„zlovchi boshqa bir shaxsga nisbatanhali
ham o„zining 2ta rejasini aytmoqda.
Bùndan tashqari,” 还是 háishì ” bir necha turdagi tanlov holatiga solishtirishni
va chuqùr o„ylashni ifodalanganda qo„llaniladi.
Masalan,
A：你喝咖啡还是茶？Nǐhèkāfēiháishìchá ?Sen kofe ichasanmi yoki choymi?
B：（想-想）还是喝茶吧！(xiǎng yī xiǎng) háishìhè chá ba! (o„ylab-o„ylab)
choy icha qolaman!
“不是 bùshì。。。就是 jiùshì。。。 va 或者 huòzhě。。。或者 huòzhě
不 bù。。。而 ér”
（
1
）
这件事只有你们两个人知道，不是你说出去的，就是他说
出 去 的 。 Zhè jiànshìzhǐyǒunǐmenliǎnggèrénzhīdao,bùshì,nǐshuōchūqù de, jiùshìtā
shuōchūqù de.Bù ishni faqat ikkovingiz bilardingiz, bùni sen aytmagansan, balki u
aytgan.
（
2
）
A: 你 什 么 时 候 去 上 海 ？ Nǐshénme shíhòuqùshànghǎi.Sen qachon
Shanhayga ketasan?
27
B ： 就 这 两 天 ， 不 是 明 天 就 是 后 天 。 Jiùzhèliǎngtiān, bùshì,
míngtiānjiùshìhòutiān. Bù ikki kun ichida ,ertaga emas,balki indinga.
（
3
）
A：他跟谁一起去上海？Tāgēn shéi yīqǐqùshànghǎi?U kim bilan birga
Shanhayga boradi?
B ： 还 不 太 清 楚 ， 或 者 是 小 刘 ， 或 者 小 王 Háibù tài qīngchu , huòzhě shì
Xiǎoliú , huòzhě Xiǎowáng.Hali aniq bilmayman,yo Siaolyǔ bilan , yo Siaowang bilan.
（4） 他很喜欢锻炼身体，每天下午不是去操场跑步，就是去体育馆打球。
Tāhěn xǐhuan duànliàn shēntǐ, bùshì qù cāochǎng pǎobù, jiùshì qù tǐyùguǎn dǎqiú.
U tanasini chiniqtirishni yoqtiradi, har kuni peshindan keyin , u sport
maydonchasiga bormaydi, balki sport zalga borib, basketbol o‘ynaydi.
(5) 有人说，真正的维也纳的音乐并不在金色大厅或歌剧院，而在城郊的小
酒馆里。Yǒurén shuō, zhēnzhèng de Wéiyěnà de yīnyǔè bìngbù zài jīnsè dàtīng huò
gējùyǔàn, ér zài chéngjiāo de xiǎojiǔguǎn lǐ.
Ba‟zi odamlarning gapiga qaraganda, Haqiqiy Venaning musiqasi zalvori katta zal
yoki opera uyida emas, balki shahar tashqarisidagi kichik mayxonadadir.
不 是 bùshì 。。 。就 是 jiùshì tanlov muonosabatini ifodalab, bùlardan biri
tasdiqni bildiradi, uchinchi shaxs yoki uchinchi tanlov bo„lmaydi. Masalan , 1-misolda
你 Nǐva 他 Tābùlarning ikkovi orasidan biri aytgan,bù tasdiqlanmoqda., 3-shaxs
bo„lishi mumkin emas.2-Shanxayga borish kuni ikki kundan birida yo értaga yo
indinga , boshqa vaqt bo„lishi mumkin emas.
或者 huòzhě。。。或者 huòzhě va 不是 bùshì。。。就是 jiùshì ning
foydalanish usuli bir xil emas, bùnda ham ikkita shaxsning orasidan 1tasi bo„ladi,lekin
uchinchi shaxs ham ishtirok etishi mumkin. 3-misolda u bilan birga ketadiganlar Xiào
Wang ham Xiào Liu ham,uchinchi shaxs ham bo„lishi mumkin.
28
5-misolda 不是 bùshì。。。就是 jiùshì konstruksiyasi yana misol keltirishni
anglatib, misol bérish orqali qandaydir holat tushuntiriladi.4-misolda 不是去操场跑步，
就是去体育馆打球 bùshì qù cāochǎng pǎobù, jiùshì qù tǐyùguǎn dǎqiú gapid 跑步
pǎobù va 打 球 dǎqiú orqali misol keltiriib, U tanasini chiniqtirishini yoqtirishi
tushuntirilmoqda. Yana misol sifatida 那儿不是苍蝇，就是蚊子 nàr bùshì cāngying,
jiùshì wénzi -U yěrda pashshalar emas, chumolilar bor . Bù yérda misol keltirish orqali
u yérning kir joy ekanligi tushuntirilmoqda.
6-misoldagi “不 bù。。。。而 ér“ konstruksiyasida “bù” oldindagi birinchi gap
bo„lagida qo„llaniladi va inkorni ifodalaydi, “ér” esa gapning ikkinchi bo„lagida
qo„llanilib, tasdiqni bildiradi. Oldinma va ketin kelgan gap qismlari inkor va tasdiq
tanlov munosabati bo„lib, tasdiq ma‟nosi ko„proq .
2.2 Ergashgan qo‟shma gaplarda murakkab konstruksiyalarning qo‟llanilishi
与其 yǔqí。。。不如 bùrú。。。 va 宁可 nìngkě。。。也不 yěbù。。。，宁
可 nìngkě。。。也要 yěyào，宁 nìng。。。。不 bù 宁愿 nìngyǔan。。。。不 bù
（也不 yěbù）”
(1)
与 其 他 去 ， 不 如 你 去 ， 你 对 情 况 熟 悉 一 些 。 Yǔqítāqù ,bùrúnǐqù,
nǐduìqíngkuàngshúxīyīxiē. U borgandan sen borganìng yaxshiroq, Sen vaziyat bilan
Do'stlaringiz bilan baham: | 
