Toshkent davlat sharqshunoslik instituti xitoyshunoslik fakulteti xitoy tili va adabiyoti kafedrasi

‘zlashtirish mumkin. 

鱼 一 离 开 水 ， 就 会 死 。 Yúyīlíkāishuǐ,  jiù  huìsǐ.  Baliq  suvni  tark  etishi 

bilanoq ,nobud bo „ladi. 

Shart  erash  gap  bosh  gapdan  anglashilgan  voqea,  hodisa,  belgi-xususiyatning 

yuzaga chiqishi uchun zarur bo„lgan real shartni yoki istak-xohishni ifodalab keladi. 

Bosh gapdan anglashilgan mazmunning nima uchun, nima maqsadda ro„y berishini 

yoki  bermasligini  ko„rsatuvchi  érgash  gaplarga  maqsad  ergash  gapli  qo„shma  gaplar 

deyiladi. 

---

17 

 

Maqsad  ergash  gap  bosh  gapning  yolg‟iz  kesimidan  yoki  kesim  gruppasidan 

anglashilgan  harakat,  holat,  belgi-xususiyat  nima  maqsadda  ro„y  bérishini  yoki  ro„y 

bérmasligini anglatadi. 

Maqsad ergash gap quyidagi yo„llar bilan bosh gapga bog 'lanadi. 

 

……，好

9

   

……，为的是……   

 

 

....uchun/ ....ga 

 

 

你要坚持治病，好早一点恢复健康。Nǐyàojiānchízhìbìng , hǎo zǎo yīdiǎn huīfù 

jiànkāng.Sen  barvaqtroq  sog‟lig‟ingni  tiklab  olishing  uchun,  muolajalarga  qat‟iy  amal 

qilishing zarur. 

告诉我他在哪儿，我好去找他。Gàosuwǒtāzàinǎr , wǒhǎo qùzhǎo tā.  Men  uni 

topishim uchun,menga uni qayérdaligni ayt. 

他 正 在 积 极 准 备 ， 为 的 是 顺 利 的 通 过 毕 业 考 试 Tāzhèngzàijījízhǔnbèi, 

wèideshìshùnlìde  tōngguòbìyè  kǎoshì。Bitiruv  imtihonlarini  muvaffaqiyatli  topshirish 

uchun , u ayni paytda faol tayyorgarlik ko„ryapti.  

Ergash  gapli  qo„shma  gaplarning  shunday  turlari  borki,  ularda  ergash  gapdagi 

mazmunga  qiyoslash  orqali  bosh  gapning  mazmuni  ochiladi.Bùnday  holda  érgash 

gaplar,  bosh  gapdan  anglashilgan  harakat,  holat,  belgi-xususiyatlarga  qiyoslash, 

o„hshatish orqali ifodalashi mumkin. 

Qiyoslash mazmunidagi ergash gaplarda bosh gapning mazmuni boshqa bir voqea, 

hodisaga qiyoslanishi  yoki ular bosh gapdan anglashilgan harakat, holatning darajasini 

izohlashi mumkin. 

                                                           

9

好 сифат сўз туркумига мансуб сўз бўлиб, мақсад эргаш гапларда боғловчи вазифасида ҳам қўлланилади.  

---

18 

 

Xitoy  tilida  qiyoslash  mazmunidagi  ergashgan  qo„shma  gaplar  qùyidagi  turg  'un 

konstruksiyalar vositasida bog 'lanadi: 

宁可……，也…… − nìngkě... yědan ko‘ra, nimanidir afzal ko ‘rish.... 

与其……，不如…… − yǔqí.... bùrú dan ko ‘ra , yaxshisi....Маsalan: 

 

她宁可饿着肚子，也不愿意麻烦别人。Tānìngkěèzhedùzi,  yěbù  yǔànyì  máfan 

biéren. U birovni bezovta qilishdan ko„ra, och yǔrishni afzal ko „radi. 

我们与其在这儿等他，不如去他家找他。Wǒmen  yǔqízàizhèr    tā,  bùrúqùtājiā 

zhǎo  tā.Biz  uni  uyiga  borib  qidirgandan  ko„ra  ,yaxshisi  shu  yérda  uni  kutganizmiz 

ma‟qùl. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

19 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

II BOB. MURAKKAB  KONSTRUKSIYALARNING  FUNKSIONAL 

XUSUSIYATLARI 

2.1Teng  bog  „langan    qo  „shma    gaplarda    murakkab    konstruksiyalarning 

qo„llanilishi 

Xitoy  tilida  komponentlari  o„zaro  teng  munosabatda  bo„lgan  gaplar  teng 

bog‟langan  qo„shma  gaplar  deyiladi.  Xitoy  tilida  teng  bog‟langan  qo„shma  gap 

komponentlari  asosan  teng  bog‟lovchilar  va  bog‟lovchili  konstruksiyalar  vositasida 

bog‟lanadi.  

Mazkur bob xitoy tilida teng munosabatli gaplarning bog‟lanish usullari va ularda 

konstruksiyalarning  tutgan  o„rni,  ularning  mazmun  va  funksional  tahliliga 

bag„ishlangan bo„lib, bobni yaratishda  王汉生 “现代汉语实用教程”, Курдюмов.В.А 

“

Курскитайскогоязыкатеоретеческаяграмматика”  ,

张婧  “HSK  语法精讲精练”  ,李

德 金   “ 外 国 人 实 用 汉 语 语 法 ”manbalar  asosiy  manba  bo„lib  xizmat  qildi.                     

而 ér va 而且 érqiě 

(1) 

苹果大而甜。 

Píngguǒdàértián .而且 érqiě