Toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti

2.1. Qo’sh mahsuldor zotlar
Simmental zoti

Simmental zoti (nemischa Simmental-Zimmental vodiysi). Shveytsariyada, mahalliy zotlarni V asrda keltirilgan skandinav zotlari bilan chatishtirish yoʼli bilan yaratilgan. Unumdorligi yuqoriligi va mahalliy sharoitga tez moslashish xususiyati tufayli koʼplab mamlakatlarga tarqalgan. Mahalliy zot sigirlarni Shveytsariyadan keltirilgan simmental zot buqalar bilan singdirib chatishtirish orqali qardosh zotlar olingan boʼlib, turli mamlakatlarda ular turlicha nomlanadi (GFR va Аvstriyada- flekfi, Frantsiyada- monbelьyard, Vengriyadavenger ola zoti va hokazo). Bu zotning sut va goʼsht yoʼnalishidagi turi bor.Simmental zoti malla, ola-malla, baʼzida qizil-ola rangda boʼladi, boshi va dumining uchi oq rangda; burun “oynasi” pushti, shoxi va tuyoqlari och mumrangda. Buqalarning tirik vazni 800-1100 kg, sigirlarniki-550-600 kg gacha yetadi. Oʼrtacha yillik sut sogʼimi 3500-4500 kg ni, sut yogʼliligi 3,8-3,9%ni tashkil etadi. Boqqanda tez semiradi. Buqalar 12 oylik boʼlganda 400-420 kg, 18 oyligida 500-600 kg ga yetadi. Tirik vaznining 58-62% miqdorida goʼsht beradi.

Shvits zoti.

Shvits zoti. Shveytsariyada yaratilgan, dunyoning koʼplab mamlakatlarida tarqal-gan. Oʼzbekistonning deyarli barcha viloyatlarida uchratish mumkin.Bu zot mollarining tana tuzilishi baquvvat, toʼgʼri proportsional, mushaklari yaxshgi rivojlangan. Rangi boʼz rangdan jigarranggacha va shu ranglar oʼrtasidagi turli tuslarda.Tirik vazni 500-550 kg va undan koʼproq, tugʼilganda buzoqlarning vazni 35-38 kg. 18 oylik boʼlganda yosh mol 350-400 kg tosh bosadi, boʼrdoqiga boqilgan buqachalar esa 450- 500 kg gacha semiradi. Soʼyilganda yoshi va semizligiga qarab tirik vaznining 50 foizdan 60 foizigacha goʼsht beradi.Sut unumdorligi yuqori, ammo maxsus sut yoʼnalishidagi sigirlarnikidan kam. Sigirlar 4000-5600 kg miqdorida sut beradi, sutining yogʼliligi 3,7-3,8%. Rekordchi sigirlar 10000 kg sut bergan.Shvits zoti - bizning mamlakatimizda yaratilgan qoʼngʼir mol zotlarining ajdodi hisoblanadi. Bunday zotlarga quyidagilar kiradi: kostroma zoti. Olatogʼ zoti, kavkaz qoʼngʼir zoti, karpat qoʼngʼir zoti, lebedin zoti. Rangi va tashqi koʼrinishiga koʼra bu mollar juda oʼxshash. Ular ichida kostroma zoti sut unumdorligi bilan ajralib turadi.