Toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Qizil choʼl zoti

Qizil choʼl zoti Navoiy, Buxoro, Qashqadaryo, Xorazm viloyatlarida va Qoraqol- pogʼiston Respublikasida ur- chitilmoqda.Mollarning tusi och qi- zildan to toʼq qizilgacha. Zot tarkibida tor va keng tanali mol guruhlari mavjud. Keng tanali mollar mustahkam kons- titutsiyaga ega boʼlib, vazni ogʼir, sut mahsuldorligi yuqori. Sigirlarning vazni 460-520 kg, buqalarning vazni 800-900 kg. Naslchilik fermalarida har bir sigirdan 2800-3200 kg sut sogʼib olinmoqda. Yogʼliligi 3,7-3,9%.Qizil choʼl zotining sermahsul podalari Xorazm, Navoiy, Buxoro viloyatining naslchilik fermer xoʼjaliklarida shakllantirilgan. Mollarni sof holda urchitish bilan birga angler va qizil daniya zotlari bilan takomillashtirilmoqda.Birinchi boʼgʼin angler zotli chatishma mollarning tirik vazni tengdoshlariga nisbatan 5-8% yuqori boʼlib, voyaga yetgan sigirlari 3254 kg yoki qizil choʼl zotli tengdoshlaridan 136 kg (16,5%) koʼp sut bergan. Xorazm viloyati fermer xoʼjaliklarida qizil choʼl zotli mollarning mahsuldorligini oshirishda qizil-ola golshtin zotli yaxshilovchi buqalardan foydalanish I va II avlodlarda ijobiy natijalar bermoqda. Mollarning sutdorlik tipi yaxshilangan va mahsuldorligi koʼtarilgan.

Bushuyev qoramol zoti

Bushuyev qoramol zoti sut mahsuldorlik yoʼnalishida, Sirdaryo viloyati hududida shakllangan va 1967 yili tasdiqlangan.Ushbu zot mahalliy sharoitga moslashuvchanligi, issiqqa va qon parazitar kasalligiga chidamligi bilan boshqa zotlardan farq qiladi.Sigirlarning tirik vazni 400-450 kg, ayrimlari 600 kilogrammgacha yetadi. Buqalar vazni 750-800 kg, ayrimlari 1000 kilogrammgacha boradi. Sigirlarning sut sogʼimi 3500-4000 kg, sutining yogʼliligi 3,9-4,1%, oqsil miqdori 3,2-3,4 foizni tashkil qiladi. Sermahsul sigirlar sut sogʼimi 4500-4800 kilogrammgacha boradi. Goʼshtga boqilgan novvoslarning tirik vazni 18 oyligida 420-450 kg, soʼyim chiqimi 55-58 foizga tenglashadi. Sirdaryoning choʼl xududi tabiiy-iqlim sharoitiga moslashgan, issiqqa va gemosporidioz, teylerioz va leykoz kasalliklariga chidamli.Zotning tarqalish arealining torligi va ayniqsa, sigirlar sut sogʼimining pastligi va boshqa zotlarga raqobat qila olmasligi sababli uning bosh soni va genofond holatga kelgan. 1992 yillardan boshlab, hozirga qadar bushuev zotli mollarning genofondini saqlash boʼyicha chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.Naslchilik fermer xoʼjaliklarida bushuev zotini sof holda urchitish va qisman yaxshilovchi zotlarning (golland, golshtin) qonini quyish asosida sut mahsuldorligini keskin oshirish ishlari amalga oshirilmoqda. Аfsuski, zot 3000 boshdan kamaygan xavfi ostida turibdi, bu oʼz navbatida ushbu zot nazoratini davlat eʼtiboridan molikligidan dalolat beradi.