Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/2(23
)
 
keluvchi ikkilamchi nuqsonni hisobga olib, tabaqalangan holda yondashib, ularning sifatli korreksion 
ta’lim olishlarini ta’minlash. 
Biroq shuni ham yodda tutish lozimki, har bir bola uchun ushbu muammo individual ravishda 
hal etilishi kerak, shuning uchun har bitta bolaga individual dastur tuzish lozim. Korreksion-
reabilitatsion ish o‘z ichiga bir qancha yo‘nalishni qamrab oladi, bola bilan olib boriladigan 
mashg‘ulotlar strukturasi shunga qarab belgilanadi
1
. Eshitish qobiliyatining buzilishi ham bola 
nutqining me’yorda rivojlanishiga, uning ijtimoiy hayotga uyg‘unlashuviga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Eshitish kamchiligini erta aniqlash va tashxis qilish, uni qayta tiklash, bunday bolalarga pedagogik 
yordam ko‘rsatish logopedni, surdopedagog va ota-onalarning vazifasiga kiradi. Ushbu 
defektologlarning olib borayotgan reabilitatsiya ishlari natijasida bolalar ham xuddi sog‘lom 
tengdoshlari kabi, ijtimoiy shaxs bo‘lib yetishishlari uchun barcha imkoniyatlarga ega ekanliklari 
hamda ulardagi mavjud kuchli imkoniyatlarni ishga solish nutqni rivojlantirish asosida amalga 
oshirilishi lozimligi isbotlandi. Bolalarning nutqni egallab borishlari sari ularda ijtimoiy (hayotiy) 
malakalarning shakllanishiga oid imkoniyatlar kengayib boraveradi. Aniqrog‘i, faoliyat asosida 
rivojlantiriluvchi nutq ijtimoiy me’yorlarni egallashning zaruriy shartidir. Ushbu jarayonning 
jadallashuviga xizmat qiluvchi omillardan biri bolalar nutqini ilk, maktabgacha yoshda bo‘lgan davrda 
shakllantirish sanaladi. Koxlear implantantli bolalar ta’lim-tarbiyasi jarayonini takomillashtirish 
orqali ularning ijtimoiy moslashuvlari darajasini ko‘tarishning yo‘l va vositalari asoslab berildi. 
Maxsus ta’lim sohasida koxlear implantantli bolalar ta’lim-tarbiyasi jarayonida nutqini rivojlantirish 
masalalari ilmiy-nazariy jihatdan chuqur o‘rganilmaganligi bois ilmiy jihatdan asoslangan erta 
abilitatsiya va korreksion-rivojlantiruvchi pedagogik tizimni yaratish dolzarb masala hisoblanadi.