Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali zooinjeneriya, veterinariya

Bunda: PN – protein nisbati.

Protein nisbati uch hil bo‘ladi, agar bir qism hazm bo‘lgan proteinga 8 va undan ziyod qism hazm bo‘lgan azotsiz moddalar to‘g‘ri kelsa ushbu nisban katta, agar 6-8 bo‘lsa - o‘rta, agar - 6 va undan kam bo‘lsa bu kichik nisbat deyiladi.
Oziqalarning hazmlanishini aniqlash tajribasi ikki davrga bo‘linadi. Birinchi davr hayvonlarni tajribaga tayyorlash davri bo‘lib, bu kamida 7-10 kun davom etib hazmlanishi o‘rganilayotgan ozuqalar bilan oziqlantriladi. Tayyorlash davrida oldin iste’mol qilingan ozuqalardan oshqozon-ichak yo‘llarini tozalash va organizmni o‘rganilayotgan oziqalarga moslashishi ko‘zda tutiladi. Odatda bu davr kavshovchi va otlar uchun 10-15 kun, cho‘chqalar uchun 10 va parrandalar uchun 5-7 kun belgilanadi. Tajribaning keyingi davrida, ya’ni hisoblash davrida eyilgan oziqa, uning qoldiqlari va ajralgan tezak miqdori aniq hisob-kitob qilinadi. Bu davr qoramollar uchun 7-10 kun, cho‘chqa va otlarda 6-7 va parrandalar uchun 5-6 kun davom etadi.
Hisoblash davrining yakunida tajribadagi hayvonlar tomonidan ite’mol qilingan oziqa, tezak bilan ajralgan va hazm bo‘lgan to‘yimli moddalar miqdori va ularning hazmlanish koeffitsientlari hisoblab topiladi.
Oziqalarning hazmlanish darajasi asosan uchta usulda aniqlanadi: inert indikatorlari yodamida, oddiy va differensial usullari bilan.
Oziqalarning hazmlanish darajasini inert indikatorlari yordamida aniqlash. Inert indikatorlari sifatida oziqalarga temir oksidi, xrom oksidi, bariy sulfati, kremniy kislotasi kiritiladi yoki oziqalar tarkibidagi lignindan foydalanish mumkin. Tajriba davomida hayvonlar tomonidan iste’mol qilingan oziqalarning hisobini olib borilishi bilan bir qatorda 10-15 ta tezak namunalari (qoramollardan 1-2 kg) olinadi. Oziqalar namunalarida to‘yimli moddalar va tezak namunalari tarkibida inert indikatorlarining saqlanishi aniqlanadi. Bunday tajribalarda oziqalarning hazm bo‘lishi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

unda: HK – hazmlanish koefitsienti,%; IM – inert modda,%; TM – to‘yimli modda,%.
Masalan: pichan tarkibida - 9,3% xom protein va 9,6% lignin, tezakda esa – 2,7% xom protein va 6% lignin mavjudligi aniqlangan. Oziqa tarkibidagi lignindan inert moddasi sifatida foydalanib xom proteinning hazmlanish koeffitsienti quyidagicha aniqlanadi: