|
3.Dalani mashina terimiga tayyorlash
Defoliatsiya qilish boshlanishidan bir necha kun ilgari paxtasi mashinada
teriladigan dalalarning ikki boshida 8...10 m kenglikda traktor buriladigan joy ajratiladi va
g’o’zalar desikatsiya qilinadi. Burilish maydonchalari umumiy paxta dalasining 8...10%
ini tashkil qiladi, bu albatta ko’p. Keyingi yillarda ilg’or xo’jaliklar chigit ekishda bir-
biriga ro’para bo’lgan kartalar o’rtasidagi yo’l, marza, ariq, muvaqqat ariqlarni ko’mib,
tekislab burilish maydonchasi o’rnida foydalanmoqdalar. Kartalarning boshi yoki oxiridan
o’tgan ariqlarni tekislab yuborish uchun tuproq bo’lmagan taqdirda telejka, hatto
skreyperlarda tuproq tashib ko’milmoqda va shu yo’l bilan maydonlar kengaytirilmoqda.
SHunday qilinganda g’o’zalarga mutlaqo zarar yetmaydi.
Burilish maydonchalaridagi ochilgan paxtalar mashina terimiga 3...4 kun qolganda
terib olinib g’o’za tuplari ko’saklari bilan qo’lda o’rib olinadi va dala chetiga chiqarib
yoyib qo’yiladi, ular to’liq ochilgandan so’ng terib olinadi.
Burilish maydonchalarida qilinadigan ishlarni mexanizatsiyalashtirish maqsadida
keyingi yillarda chigit ekish vaqtida paykalnnng ikkala tomonida (paykal boshi va oxiri)
seyalkada ko’ndalangiga 3...4 marta chigit ekish rasm bo’lmoqda. Keyinchalik esa mana
shu maydon uzunasiga va ko’ndalangiga traktorda ishlanaveradi. G’o’zaga oxirgi suv
berilgandan keyin, shu maydonda ko’ndalang egatlar olinadi, so’ng defoliatsiyadan bir
necha kun oldin purkagich changlagichlarda desikatsiya qilinadi va 70...80% ko’saklar
ochilganda paxtasi mashinada, qolgan ko’rak-ko’saklar ko’rak teradigan mashinada, yerga
to’kilgan paxtalar esa podborshiklarda yig’ib-terib olinadi va g’o’zapoyalari yulib olinib
yer greyder yoki bulьdozerlarda tekislanadi.
4.Hosilni mashinada terish
Paxtachilikda intensiv texnologiyaga asoslangan ilg’or xo’jaliklar tajribasi, g’o’za
mashinabop qilib o’stirilganda, hosilning erta yetiladigan qilib parvarishlash va boshqa
agrotexnika qoidalariga to’la rioya qilinganda, yetishtirilgan yalpi hosilning deyarli
hammasini mashinalarda terib olish mumkin ekanligidan dalolat bermoqda. Masalan, 2020
yildan Toshkent, Sirdaryo, Jizzax, Qashqadaryo viloyatlarida paxtani mashinada terish
hajmini 50 foizga, kelgusi yillarda esa 80 foizga ko’tarish rejalashtirilgan bo’lib 2019
yilida Sirdaryo viloyatida paxta hosilining 20% mashinalar yordamida terib olingan.
2020 yil 14 yanvar kuni “Respublika hududlarida paxta hosili terimini
mexanizatsiyalash darajasini oshirish chora-tadbirlari to’g’risida” 21-sonli Vazirlar
Mahkamasining qarori qabul qilingan bo’lib uzbu qaror “
paxta hosilini mexanizatsiya
yordamida yig’ishtirib olishni ta’minlash o’z ichiga paxta dalasining agrofonini
mexanizatsiyalashgan terimga tayyorlash bilan bog’liq bir nechta murakkab masalalarni,
jumladan, zamonaviy va yuqori samarali paxta terish mashinalarini ishlab chiqarish, servis
xizmatlari ko’rsatish va ta’mirlash bazasini rivojlantirish, texnikani ishlatish, mashinada
terilgan paxta xomashyosini tashish, saqlash va qayta ishlash bo’yicha malakali kadrlarni,
jumladan, mexanizator va muhandislarni tayyorlash, ishlarni moliyalashtirishning
zamonaviy mexanizmlari bilan bog’liq kompleks masalalarni
” o’z ichiga oladi.
Zamonaviy, yuqori samarali paxta terish mashinalarini ishlab chiqarish va terimni
mashinada tashkil etish hisobiga paxta terimini mexanizatsiyalash darajasini oshirish
maqsadida quyidagilarni amalga oshirish lozim bo’ladi:
– birinchi bosqichda (2020 — 2022 yillar) Jizzax, Qashqadaryo, Sirdaryo va
Toshkent viloyatlarida;
– ikkinchi bosqichda (2023 — 2026 yillar) respublikaning qolgan hududlarida paxta
hosilini yig’ishtirib olishni mexanizatsiyalashni joriy etishni jadallashtirish;
Paxta hosilini mashinalar yordamida terib olish maqsadida ekishga dalalarni
tayyorlash, mashina ish organlarini to’g’ri sozlash, terimni tashkil etish qoidalari va
texnologiyasiga qat’iy amal qilishga bog’liqdir.
G’o’za navlari kompakt bo’lib o’rtacha hosildorligi 25...30 ts/ga dan kam
bo’lmasligi lozim. Buning uchun agrotexnik tadbirlarni o’z vaqtida va sifatli
o’tkazilishini ta’minlash, ya’ni o’g’itlashda va sug’orishda tavsiya etilgan me’yorlarga
qat’iy rioya qilish talab etiladi.
SHuni esda tutish kerakki, paxta hosilini mashinalar yordamida terish uchun
dalalarni to’g’ri tanlash, yerlarni ag’darib chuqur haydash, mayin strukturali tuproq hosil
qilish, qisqa muddatlarda yerga urug’ qadash, oxirgi sug’orish va qator oralariga ishlov
berishni obi-tobida va sifatli o’tkazish, g’o’za tuplarini tabaqalashtirib chilpish orqali
ularga shakl berish, sifatli defoliatsiya o’tkazish, maydonlarni begona o’tlardan to’liq
tozalash hosilni mashina yordamida terib olishni ta’minlaydi.
Oxirgi kulьtivatsiyani yuza o’tkazish, g’o’za tuplari atrofida yirik kesaklar paydo
bo’lmasligini ta’minlash lozim, shuning uchun kulьtivatsiya tuproq namligi yetilganda
o’tkazilishi kerak. Terim oldidan har bir g’o’za o’simligida o’rta hisobda 3 tadan ortiq,
ko’k barg 4 tadan ortiq quruq barg bo’lmasligi kerak. Mashina terimi boshlangan paytda
ko’saklarning ochilishi 85 foizdan ortiq bo’lishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
